D. D. Safarova sport morfologiyasi


 Sportda lazer terapiyasining qo‘llash istiqbollari



Download 3,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet155/173
Sana01.01.2022
Hajmi3,81 Mb.
#305373
1   ...   151   152   153   154   155   156   157   158   ...   173
Bog'liq
sport morfologiyasi

8.4. Sportda lazer terapiyasining qo‘llash istiqbollari
Hozirgi  kunda  sportchi,  organizmini  tiklash  uchun  talablarga 
yanada toiiqroq javob bemvchi va qoilash mumkin b o ig an  usul- 
lardan  biri  lazer  terapiyasi,  ya’ni  immunitet  tizimi  hujayralariga 
past  jadallikdagi  magnit  infro-qizil  lazer  nurlanishi  ta’siridadir. 
Lazer terapiyasidan tibbiyotning turli sohalarida bir necha o ‘n yil- 
lardan beri foydalanib kelinadi. Oxirgi o‘n yillikda chet el va MDH 
mamlakatlarida  nashr  qilinishiga  binoan  past jadalli  lazer  terapi- 
yasining sportchi organizmini tiklanish jarayonlariga ham samarali 
ta’sir etadi. Lekin 0 ‘zbekistonda sportda lazer terapiyasini qoilash 
to‘g‘risida axborotlar boimagan.
Lazeming  kashf  qilinishi  hozirgi  zamon  fanida  katta  yutuq 
boidi.  Hozirgi  kunda  lazer  texnologiyasi  tibbiyotning  turli  so- 
halariga yetarlicha mustahkam  o‘mashib  oldi.  Fotobiologiya bio- 
logik  obyektlarda  yom giik  ta’siri  ostida  o‘tadigan  jarayonlami 
o‘rganadigan  fan  sifaida  sintez  qilingan  biokimyo  birikmalardan 
quyosh  energiyasining  to‘planishi  bilan  b o g iiq   b oigan  foto- 
sintez  sifatidagi  shunday  muhim jarayon  tadqiq  qilingan  paytda 
o‘tgan  asrdayoq paydo  boigan  edi.  Lazer  kvant  elektronikasi  va 
boshqa  ilmiy  kashfiyotlar  zamonaviy  yutuqlari  asosida  paydo
172


boigan.  A.  Eynshteynning  o‘z-o‘zidan  va  kuchaytirilgan  nur- 
lanish  to‘g‘risidagi  taiim oti  va  kvant  nazaryasining  yaratilishi 
keyingi  ishlar  va  lazemi  ishlab  chiqish  uchun  zamin  yaratdi.  60- 
yillarda  sifatiy  yangi  yom giik  manbalari,  lazerlaming  yaratili- 
shi  fotobiologiya  va  tibbiy  amaliyotning  u  bilan  b o g iiq   boigan 
sohalarining rivojlanishi  uchun yaxshi  turtki b o id i  (S.D.  Pletnev, 
1981; I.M. Baybekov, А.Х.  Qosimov, V.I.  Kozlov va boshq.  1991; 
K.Yu. Yoidoshev va boshq.,  1997).
1954—1958-yillarda  Kolumbiya  universiteti  olimi  Ch.Gaunte 
(AQSH),  D.  Venber  (Kanada)  va  Fizika  institutida  (Moskva), 
A.M.Proxorov,  I.G.  Basovlar  tomonidan  bir-biridan  bexabar  ish- 
lagan  holda  qator  kompleks  tadqiqotlar  o‘tkazilgan.  0 ‘tkazilgan 
ko‘pgina  tajribalar  natijasida  ular  o‘zlari  atagan  “lazerlar”,  ya’ni 
mikro toiqinlar taramini kuchaytirish bo‘yicha qurilmalar tizimini 
ishlab  chiqdilar.  Lazerlaming  bu  o‘tmishdoshlari  1964-yilda  tad- 
qiqotchilarga Nobel  mukofoti  berilishiga  asos  b o iib   xizmat  qildi 
(А.К.  Skobelkin  va  boshq.,  1996).  Birinchi  ishlovchi  mbin  la- 
zemi  1960-yilda  Malibudan  amerikalik  olim  Th  Haiman  yaratdi. 
1961-yilda A.  Javan rahbarligidagi  olimlar gumhi  keng  tarqalgan 
va hozirgi kunda juda katta shuhrat qozongan geliy-inson  lazerini 
yaratdilar.  Shu  vaqtdan  boshlab,  lazer  texnologiyasiga  katta  qizi- 
qish  uyg‘ondi  va  muayyan  diapazonda  nurlanish  hosil  qilish  so- 
hasida ishlar boshlanib ketdi,  keyinchalik esa, bu kvant generator 
(OKG) -  lazemi yaratish bilan tugadi.
Lazer alohida xususiyatlarga ega b o ig an  yom g iik  manbayi turi 
hisoblanadi. Lazer nuri optik diapazondagi boshqa o‘zgarishlardan 
afzalliklari bilan ajralib turadi: yuqori monoxromatiklik, kogerent- 
lik  va  yoilanganlik,  shuningdek,  nurdagi  katta  energiya  zichligi. 
Bunday  optik  xususiyatlar  fokusni  to‘g‘rilash  va  nurlanishning 
impuls rejimi hisobiga vaqt va kenglikda yom g iik  energiyasining 
yuqori konsentratsiyasiga erishish va uni biologik obyektga yetka- 
zish imkonini beradi.
Lazer ta’siri energiya xususiyatlariga qarab yuqori va past jadalli 
boiadi.  Q uw at zichligi  10 Vt/sm2 dan yuqori b o ig an  lazer nurla-
173


nishi  yuqori jadalli  bo‘ladi.  Yuqori jadalli  lazer ta’sirida biologik 
hujayralarga  fototermik  va  fotoionizatsiya  hodisalari  fotokoagu- 
latsiya  ko‘rinishdagi  hujayralaming  destruksiyasiga  olib  keladi, 
ya’ni bu yerda modda parchalanishi qizdirishsiz ro‘y beradi.
Past jadalli  lazer  nurlanishida  nurlanish  quw ati  1СИ  dan  Ю '1 
Vt/sm2  gacha  boigan  oraliqda  yotadi  va  hujayralarda  sezilarli 
destruktiv o‘zgarishlar sodir qilmaydi.
Lazer  nurlanishining  yuqorida  ko‘rsatilgan  fizik  xossalari 
xaddan  tashqari  kichik,  ya’ni  to iq in   uzunligigacha  b o igan  dia- 
metrdagi  yuzada  energiya  to‘planishi  imkoniyatini  beradi,  bun- 
dan  jarrohlikda  va  oftalmologiyadagi  okupunkturada  foydalani- 
ladi.  Shu bilan bir vaqtda yorugiik oqimining yuqori kogerentligi 
nurlanishning juda  qisqa  impulslarini  yaratish  va  shu  bilan  birga 
yashash  vaqti  soniya  ulushlariga  teng  b o ig an   molekulalaming 
o‘tish holatlari deb atalmish kimyoviy reaksiyaning borishida qat- 
nashadi.  Molekulalaming xuddi  shu o‘tish holati hayotiy jarayon- 
laming asosida yotadi. Nihoyat,  lazer nurlanish muayyan moleku- 
lalar orqali saylanma, rezonans qoidasi bo‘yicha yutilishiga qodir. 
Lazer  nurlanishning  bu  xossalari  fizioterapiya  uchun  nihoyatda 
muhim, chunki tushayotgan oqim quvvatining muayyan darajasida 
biokimyoviy reaksiyalar borishini yo‘naltirilgan holda o‘zgartirish 
mumkin.  Tibbiyot amaliyotida yom giikdan davolash omili  sifati- 
da  turli  fizioterapevtik muolajalar ko‘rinishida  foydalanish  ilgari- 
dan qoilanilib kelinmoqda.
Lazer  terapiyasining  afzalliklari  invazivsizligi  va  teri  orqali 
ta’siri,  arzonligi,  asboblaming  ixchamligi,  malakali  qoilanganda 
butunlay  zararsizlik  va  qo‘shimcha  ta’sirlaming  yo‘qligi,  tez  im- 
munitetli  turg‘unlashtiruvchi  natijani  amalga  oshirish  mexanizmi 
quyidagilardan  iborat.  Lazer  nurlari  va  magnit  toiqinlarining 
uyg‘un  birikmasi  teri  va  qon  tomirlari  orqali  yetarlicha  chuqur- 
likka kira oladi. Hujayra ichidagi turli oqsil va fukmentlar energiya 
to‘plash va o‘ziga mos  to iq in  uzunligi bilan  faollashadi  va orga- 
nizmning to iiq  tiklanishini ta’minlaydi.
174



Download 3,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   151   152   153   154   155   156   157   158   ...   173




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish