D. A. Shodibekova, N. T. Pulatov, D. I. Shodibekov kichik biznes va menejment

6.1. Kadrlar siyosati va personalni boshqarish

Kichik biznes korxonalari xodimlarni boshqarish bu mehnat vazifalarini bajarishda xodimlarning aqliy va jismoniy qobiliyatlaridan eng unumli foydalanish maqsadida ularning manfaatlari, xulq-atvori va faoliyatiga ta’sir ko’rsatish tamoyillari, usullari, shakllari va vositalari yig’indisidir.

Xodimlarni boshqarish sohasida asosiy vazifa har bir xodimning o’z imkoniyatlarini amalga oshirishi uchun sharoit yaratish va har bir muayyan holatda insonga uning oldida turgan vazifalarni hal qilish maqsadida zarur ta’sir ko’rsatish vositalarini topish.

Xodimlar sonini aniqlash ish o’rinlari soni, xizmat ko’rsatish normalari va mehnat sig’imi kabi turli usullar yordamida aniqlanadi.

Mehnat sig’imi bo’yicha hisob-kitob usuli asosan normalashtiriluvchi ishlarda qo’llanadi. Bu usul yordamida korxonadagi xodimlar soni tuzilma bo’linmalari bo’yicha, kasbi va malakasi bo’yicha aniqlanadi.

Bu kattalik belgilangan ish hajmining (norma-soatda) bitta ishlovchining soatlarda ifodalanuvchi foydali (samarali) vaqt fondiga va normani bajarish foiziga nisbati orqali aniqlanadi. Asosiy ishlab chiqarish ishchilarining sonini shuningdek, natural qiymatda aks ettiriluvchi rejadagi mahsulot hajmini ushbu mahsulotni tayyorlashning bir ishchiga mos keluvchi rejadagi normasiga bo’lish yo’li bilan ham aniqlash mumkin.

B elgilangan texnologiyalarda zarur bo’lgan xodimlar soni mahsulot chiqarish dasturi, ishchi vaqti sarfi normasi va belgilangan ish vaqti davomiyligi yordamida aniqlanadi:

bu erda:

N_xs – mazkur guruhdagi xodimlar soni normasi;

Q_k - har bir mahsulot turi bo’yicha rejadagi yillik hajm;

N_tk – mazkur guruhdagi xodimlarning bitta mahsulot birligiga to’g’ri keluvchi ish vaqti sarfi normasi;

F_p - mazkur guruhdagi bitta xodimning yillik vaqt fondi.

Sexlardagi ishchilar soni vaqt normasi (bitta tayyor mahsulotga) bo’yicha yoki ishlab chiqarish normasi bo’yicha (belgilangan vaqt va ishlab chiqarish dasturi bo’yicha bir ishchining ish vaqti fondini hisobga olgan holda) aniqlanishi mumkin.

Ishchilar soni vaqt normasi bo’yicha quyidagicha aniqlanadi: