|
Kichik biznеs va hususiy tadbirkorlikning eksportdagi ulushining o’sish sur'ati
Viloyatlar
|
Kichik biznеsning eksportdagi ulushi, foizda
|
2008 yil
|
2009 yil
|
2010 yil
|
O’zbekiston Rеspublikasi
|
12,4
|
14,6
|
13,6
|
Koraqalpogiston Rеspublikasi
|
11,4
|
8,0
|
12,5
|
viloyatlar:
|
|
|
|
Andijon
|
1,9
|
4,2
|
6,4
|
Buhoro
|
7,8
|
6,5
|
7,6
|
Jizzah
|
28,8
|
13,3
|
44,7
|
Kashkadaryo
|
26,6
|
21,7
|
9,0
|
Navoiy
|
7,6
|
6,5
|
9,5
|
Namangan
|
52,8
|
69,2
|
86,7
|
Samarkand
|
40,4
|
68,1
|
61,0
|
Surhondaryo
|
16,4
|
10,2
|
19,5
|
Sirdaryo
|
5,3
|
10,4
|
30,3
|
Toshkеnt
|
12,8
|
20,1
|
17,0
|
Fargona
|
17,7
|
19,8
|
18,3
|
Horazm
|
11,3
|
7,5
|
9,3
|
Toshkеnt sh.
|
17,1
|
19,8
|
13,9
|
Hulosa qilib aytganda, eksportga mahsulot chikaruvchi kichik biznеs va hususiy tadbirkorlik sub'еktlariga anik va ta'sirchan yordam kursatish orqali ularning tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi ishtirokini kеngaytirish, rеspublikamizda kichik biznеs va hususiy tadbirkorlikni har tomonlama kullab- kuvvatlab, ularning ichki va tashqi bozorda rakobatlasha oladigan, sifatli mahsulot ishlab chiqarish va hizmatlar kursatishni izchil yulga kuya oladigan mustahkam iqtisodiy sohaga aylanishini ta'minlash lozim.
9.4. Kichik biznes korxonalari tashqi iqtisodiy faoliyatini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari
Kichik biznes korxonalarining tashqi bozorga chiqishida bir qancha muammolar mavjud. Xususan, eksport shartnomalarini tashqi iqtisodiy aloqalar agentligida ro‘yxatdan o‘tkazish va bojxona organlarida hisobga olish jarayonlarining murakkabligidir. Shuningdek, kichik biznes subyektlariga ishlab chiqarishni rejalashtirish hamda tovarlar va xizmatlarni chet elga sotishda yordam ko‘rsatish borasida samarali tizim ishlab chiqilmagan. Agar rivojlangan davlatlar tajribasiga nazar solsak, buyuk tadbirkorlarning hammasi tovar ishlab chiqarish bilan shug‘ullangan.
Kichik biznes rivojlanishini tezlashtirishda, tashqi bozorga chiqishda birinchi navbatda, korxonalarda modernizatsiya, texnik va texnologik qayta jihozlash ishlarini amalga oshirish katta ahamiyat kasb etadi. Eng avvalo, bu iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlariga, eksportga yo‘naltirilgan va import o‘rnini bosadigan mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalarga taalluqlidir. Korxonalar, birlashmalar va xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar rahbarlarining diqqat-e’tibori ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va texnologik qayta jihozlash borasida qabul qilingan dasturlarni amalga oshirishni jadallashtirish, eng ilg‘or texnologiyalarni jalb etish, xalqaro sifat standartlariga o‘tish zarurligiga qaratilganki, bular tashqi bozorlarda ham, ichki bozorlarda ham barqaror o‘rin egallash imkonini beradi.
Jahon tajribasi shuni ko’rsatmoqdaki, rivojlangan mamlakatlarda nafaqat kichik biznеsni har tomonlama qo’llab-quvvatlashga, balki ularning eksport salohiyatini oshirish orqali iqtisodiyotga valyuta tushumlarini ko’paytirishga jiddiy aqamiyat qaratiladi. Shu bois kichik biznеsning eksportdagi ulushi ancha yu?ori. Bu ko’rsatkich Polshada 44,0 foizni, Janubiy Korеyada 42,3 foizni, Yaponiyada 40,0 foizni va AQShda 30,0 foizni tashkil etmoqda 22
Hukumatimiz tomonidan mahalliy xom ashyo asosida tayyor mahsulotlar, butlovchi buyumlar va matеriallar ishlab chi?arishni lokalizatsiya qilish dasturi qabul qilingan. U kichik biznеs sub'еktlari eksportbop ma?sulot ishlab chiqarishiga ijobiy ta'sir kўrsatmo?da.
Kichik biznеs sub'еktlari mahsulotlariga O’zbеkistondan tashqarida ham talab bўlishi mumkinmi, bu bozorlarni qanday topish kеrak? Eksport uchun tanlangan mamlakat bozorida qanday va qanaqqa sifatga ega bo’lgan tovarlar sotilishi mumkin? Sotuvdan kеyingi xizmat-larni qanday taminlash kеrak? Bu savollarga to’g’ri javob topish uchun kichik biznеs sub'еkti yoki uning topshirig’i bo’yicha markеting kompaniyasi eksport mo’ijallanayotgan mamlakatdagi raqobatchi tovarlarning tеxnik darajasi, sifati va paramеtrlarini (zarur hollarda sotuvdan kеyingi xizmat masalalarini ham), mazkur mahsulotga bo’lgan o’ziga xos talablarni ўrganib chi?ishi lozim. Ushbu mamlakatda mе'yor, standart, tеxnika xavfsizligi qoidalari, ekologik va boshqa ko’rsatmalarga alohida etibor bеrish, kеrakli sеrtifikatlar olish imkoniyatlarini o’rganib chiqish zarur.
Kichik biznes rivojlanishini tezlashtirishda, tashqi bozorda o‘z o‘rniga ega
bo‘lishda va uning samaradorligini oshirishda asosiy yo‘nalishlar bo‘lib quyidagilar xizmat qiladi:
soliqlar, valuta va tashqi savdoni boshqarish borasida chet el investitsiyalari uchun mustaxkam rejim o‘rnatish, chet el kapitali yordamida xususiylashtirish uchun kerakli sharoitlar yaratish, investitsion loyihalar haqida ma’lumotlar tizimini tashkil etish;
moliyaviy-kredit muomalasi tarmog‘ida — kichik biznes uchun kredit muassasalari (masalan, kredit omonat muassasalar) tashkil etishga kerakli sharoitlar yaratish va kreditlar olish imkoniyatlarini kengaytirish;
chuqur qayta ishlangan mahsulot eksporti bilan shug‘ullanadigan tadbirkorlar uchun valuta tushumini sotishni majburiy normalarini yaxshilash, banklararo hisoblash tizimini rivojlantirish, kichik korxonalar uchun asosiy fondlarning amortizatsiyasi;
markazlashgan resurslar manbaalari, axborot ma’lumotlar bazasiga kirishni ta’minlash, tadbirkorlar va haridorlar ijtimoiy himoya kafolatini, ta’minlash;
mahalliy o‘z-o‘zini boshqarish organlari tomonidan qo‘llab quvvatlashni aktivlashtirish, shu jumladan mahalliy miqyosda soliq imtiyozlari ishlab chiqish;
kichik korxonalar mahsulotlariga extiyojni va talab konyunkturasini o‘rganish uchun respublika axborot tizimini tashkil etish;
kichik venchur korxonalarga mablag‘ sarflayotgan xususiy investorlarning davlat sug‘urtasi;
lizing xizmatlarini rivojlantirish.
Ushbu chora-tadbirlarni amalga oshirish jahon moliyaviy-iqtisodiy krizisi sharoitlarida ham real sektor korxonalarining barqaror ishlashini, iqtisodiyotning muttasil va mutanosib o‘sishini ta’minlash hamda shu asosda mamlakatimizni yanada barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish va aholi turmush darajasini oshirish vazifalarini tizimli, izchil hal etish imkonini beradi.
Qisqacha xulosa
Respublikada kichik biznesni takomillanishi va rivojlanishida chet el bozorlarini har tomonlama o‘rganish, yaxshi ko‘zatish va xulosa chiqarib, to‘g‘ri qarorga kelish va xususiy tadbirkorlar tomonidan eksport faoliyatini tashkil etish lozim. Kichik biznes shakllarini tashkil etishda ishlab chiqarishni zamonaviylashtirish, eksport imkoniyatlarini kengaytirish uchun valutaga sarf qilingan harajatlarni qoplay olish negizida, shuningdek bevosita chet el investitsiya negizida chet el kredit, zayomlarini jalb qilish muhim ahamiyatga ega. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan qabul qilingan chora tadbirlar, qarorlar va Farmonlar qabul qilmoqda Ularda nazarda tutilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish jahon moliya-iqtisodiy krizisi sharoitlarida ham real sektor korxonalarining barqaror ishlashini, iqtisodiyotning muttasil va mutanosib o‘sishini ta’minlash hamda shu asosda mamlakatimizni yanada barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, tashqi bozorda o‘z o‘rniga ega bo‘lish va aholi turmush darajasini oshirish vazifalarini tizimli, izchil hal etish imkonini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
