D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

Qon  guruhlari  va  qon  quyish.  1901  yilda  K.Landshteyner  va  1907  yilda 
Ya.Yanskiy  turli  odamlar  qoni  kimyoviy-biologik  xossalariga  ko‗ra  bir-biridan 
farq  qilishini  aniqladilar.  Qonning  eritrotsitlari  tarkibida  agglyutinogen  A  va  B, 
plazmada  agglyutinin  a  va  b  bo‗ladi.  Qon  tarkibidagi  shu  moddalarga  ko‗ra  4 
guruhga bo‗linadi:  
I.  guruh-eritrotsitlarga  agglyutinogen  umuman  bo‗lmaydi.  Plazmada 
agglyutinin a va b bo‗ladi. 
II. guruh-eritrotsitlarda agglyutinogen A plazmada aglyutinin b bo‗ladi. 
III. guruh-eritrotsitlarda agglyutinogen B, agglyutinin a bo‗ladi.  
IV.  guruh-eritrotsitlarda  agglyutinogen  A  va  B,  plazmada  agglyutinin 
umuman bo‗lmaydi. 

---

131 
 
  Qon  guruhlari  embrion  rivojlanishning  ilk  davrida  shakllanadi  va  yashash 
mobaynida  o‗zgarmaydi.  K.Landshteyner  va  boshqalar  1940  yilda  eritrotsitlarda 
rezos faktor, antigen borligini aniqlaganlar. Bu faktor 85% odamlar qonida bo‗ladi 
va uni rezus-musbat deyiladi. 15% odamlarda bo‗lmaydi, bunday qon rezus manfiy 
deyiladi.  
Rezus-faktor bor yo‗qligi odam sog‗ligiga ta‘sir qilmaydi, biroq qon quyish 
organ va to‗qimalarni ko‗chirib o‗tkazish, ayniqsa homila rivojlanishining embrion 
davrida bu xossalar katta ahamiyat kasb etadi.  
Qon  quyish.  Og‗ir  shikastlanganda  va  ko‗p  qon  yo‗qotilganda,  og‗ir 
kasalliklarda  bemorni  davolash  uchun  qon  quyiladi.  Bunda  birinchi  gruppa  qonni 
to‗rtta gruppaga  ham quyish mumkin. Ikkinchi gruppa qonli odamlar ikkinchi va 
to‗rtinchi  gruppa  qonli  odamlarga,  uchinchi  gruppa  uchinchi  va  to‗rtinchi 
gruppaga, to‗rtinchi gruppa faqat shu gruppa qonli odamlarga qon berish mumkin. 
O‗zi hamma gruppadan qon oladi.  
Bemorga  qon  quyish  o‗ta  ma‘suliyatli  ish  hisoblanadi.  Agar  bemor  qon 
gruppasiga  to‗g‗ri  kelmaydigan  qon  quyilsa,  donor  qonining  eritrotsitlari  bilan 
bemor  qonining  eritrotsitlari  bir-biriga  yopishib  qoladi,  ya‘ni  agglyutinasiya 
hodisasi  ro‗y  beradi.  Bunda  bemorning  ahvoli  og‗irlashib  rangi  oqaradi,  lablari 
kO‗karib, tanasi sovib qaltiraydi.