D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

Buyrak usti, oshqozon osti va jinsiy bezlar. 
Buyrak  usti  bezlari.  Bu  bezlar  ikkita  bo‗lib,  nomiga  monand  o‗ng  va  chap 
buyraklarning  ustki    qismida  joylashgan.  Ularning  birgalikda    massasi  10-20  g. 
Buyrak  usti  bezlari  ikki  qavatdan:  ustki  -  po‘stloq  va  ichki  -  mag‗iz  qavatidan 
iborat. Buyrak usti bezlarining ustki - po‗stloq, qavatida kortikosteroid  gormonlari 
ishlab chiqariladi: 
1. 
Mineralokortikoid 
gormonlari 
organizmda 
mineral 
tuzlar 
almashinuvi boshqarilishida ishtirok etadi.  
2.  Glyukokortikoid  gormonlari  organizmda  oqsil  va  uglevodlar  almashinuvini 
boshqarishda ishtirok etadi.  
3. 
Androgen 
va 
esterogen 
gormonlari 
erkaklar 
va 
ayollarning 
jinsiy bezlari funksiyasini kuchaytiradi. Buyrak usti bezlarining ichki miya qismidan 
noadrenalin va adrenalin gormonlari ishlab chiqariladi. Bu ikkala gormonning  ta‘siri  
bir  xil  bo‗lganligi  uchun  ular  birgalikda  katexolamin  deb  ham  nomlanadi.  Bu 
gormonlar  arterial  qon  bosimini  oshiradi,  yurak  qisarishini  tezlashtiradi,  to‗qimalarda 
moddalar  almashinuvini  kuchaytiradi.  Odam  hayajonlanganda,    achchiqlanganda, 
katexolamin hosil bo‗lishi kuchayadi.  

---

125 
 
36-rasm.Oshqozon osti bezi.