D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

           
             
     
 
39-rasm. Orqa miyaning tuzilishi. 
 
Orqa  miya  nervlari.   Orqa  miyadan  31  juft  orqa  miya  nervlari  tarmoqlanib 
ketadi.  Bularning  har  biri  ikkitadan  ildizcha,  oldingi  va  keyingi  ildizchalardan 
boshlanadi. Bu ildizchalar umurtqa pog‗onasi kanalidan chiqish  teshigida bir-biri 
bilan qo‗shiladi. 
       Orqa ildizchalar shishlar - orqa miya tugunchalari hosil qiladi. Tugunchalarda 
sezgichi  neyronlar  tanasi  yotadi,  bu  tanalar  nok  shaklida  bo‗lib,  ikkita  o‗simtaga 
ega. Neyron o‗simtalaridan biri keyingi ildizcha bilan orqa miyaga, ikkinchisi esa 
orqa miya nervlariga kiradi va teri, muskullar, bo‗g‗imlar suyak ustligining hamda 
boshqa  organlarning  retseptorlariga  kelib  ta‘momlanadi.  Bu  retseptorlarda  birorta 
ta‘sirlovchi tufayli qo‗zg‗alish hosil bo‗lsa sezgichi neyron bu qo‗zg‗alishni orqa 

---

143 
 
miyaga o‗tkazadi. Orqa ildizchalar shikastlansa, tananning, har xil sohalaridagi teri 
sezmaydigan bo‗lib qoladi.
 
Oldingi  ildizchalar  kul  rang  moddada  harakatlantiruvchi  markazlarni  hosil 
qiladigan neyronlardan boshlanuvchi tolalardan iborat. Orqa miya tarkibiga kirgan 
bu tolalar muskullargacha etib boradi. Oldingi ildizchalar shikastlansa, gavdaning 
ayrim 
uchastkalari 
harakatlanish 
qobiliyatini 
yo‗qotadi.  Sezgichi  va 
harakatlantiruvchi neyronlar orqa miyada oraliq neyronlar bilan o‗zaro birikkan, bu 
birikish  natijasida  reflektor  yoyi  hosil  bo‗ladi.  Shuning  uchun  retseptorlarning, 
masalan,  teri  retseptorlarining,  har  qanday  ta‘sirlanishiga  javoban  organizm 
reaksiya ko‗rsatadi, ya‘ni harakatga keladi. Bunda teri retseptorlarida hosil bo‗lgan 
qo‗zg‗alishlarni  sezgichi  neyronlar  oraliq  neyronlar  orqali  harakatlantiruvchi 
neyronlarga o‗tkazadi.  
Orqa miya nervlari aralash nervlardir, chunki ular harakatlan-tiruvchi deb 
atalishi mumkin bo‗lgan oldingi ildizchalardan va sezgichi deb ataladigan orqa 
ildizchalarning qo‗shilishidan hosil bo‗lgan.