D. A. Mamatqulov 2022 y. Kurs ishi mavzu: Mutaxasislik fanlari bo'yicha talabalar bilimini nazorat qilish va baholash

1.2. Mutaxasislik fanlari bo'yicha talabalar bilimini nazorat qilish va baholashning amalga oshirish usullari
Talabalar bilimini tekshirishning asosiy shakllari kollokvium, imtihonlar, testlar, testlar, imtihonlarni o'z ichiga oladi.
Kollokvium monitoring shaklidir. U bo'lim (yoki asosiy mavzu) bo'yicha bilimlarni tekshirish va yangi materialni o'rganishga o'tish mumkinmi yoki yo'qligini hal qilish uchun ishlatiladi. Kollokvium - bu talabalar bilan suhbat bo'lib, uning maqsadi yangi bilimlarni o'zlashtirish darajasini aniqlashdir. Seminardan farqli o'laroq, kollokviumda asosiy narsa bilimlarni tizimlashtirish uchun sinovdan o'tkazishdir. Seminarlarda muhokama qilingan masalalar bo'yicha o'tkazilishi mumkin. Kollokvium uchun maxsus savollar talabalarga yetkazilmaydi. Javob hajmi kichik bo'lishi kerak, chunki o'qituvchi barcha talabalar bilan suhbatlashishga vaqt topishi kerak. Kollokviumda o'zlari xohlagancha so'ramaydilar. Xulosa o'quvchilarga baholar haqida ma'lumot beriladi, hohlaganlar uchun baholar sharhlanadi.
Nazorat ishi o‘quvchilarning olgan bilim va ko‘nikmalarini tekshirishga qaratilgan yozma ishdir. Bu berilgan savollarga javob berish yoki muayyan amaliy vazifalarni bajarishni o'z ichiga oladi. Testlarda turli xarakterdagi savollar va topshiriqlardan foydalanish mumkin. Ular belgilangan vaqt oralig'ida bajarilishi uchun mo'ljallangan.
Test ishlari kurs yoki mavzuning ma’lum bir qismi bo‘yicha talabalarning bilim va ko‘nikmalarini tekshirishga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Ba'zan ular butun kurs davomida talabalar bilimini tekshirish shakli sifatida amalga oshiriladi. “Test ishi” atamasining keng ma’nosi uni turli kontekstlarda qo‘llash imkonini beradi. Kursning alohida mavzulari bo'yicha bilimlarni sinovdan o'tkazuvchi bir qator test ishlari uchun ballar yig'indisi kurs davomida umumiy kredit yoki bahoni belgilash uchun asos bo'lishi mumkin. Ishlardagi savollar ochiq yoki yopiq bo'lishi mumkin. Birinchi holda, berilgan savolga batafsil va erkin javob, ikkinchisida - taklif qilingan muqobil variantlardan tanlov qabul qilinadi. Test topshiriqlari ko'pincha bunday ishning ajralmas qismi hisoblanadi.
Testlar bilimlarni baholashning standartlashtirilgan shaklidir. Savollarga javob berish yoki test topshiriqlarini to'ldirish ularning to'g'ri yoki noto'g'riligi uchun aniq mezonlarni talab qiladi. Savollar va test topshiriqlarini tuzishning turli sxemalari va usullari mavjud.
Bo'shliqlar bilan topshiriqlar. Test topshiriqlari matnning kichik qismlari yoki bosilgan darslikning alohida jumlalari bo'lishi mumkin muhim ma'lumot qismini o'tkazib yuborish. Yo'qolgan so'z yoki ibora bo'sh joy bilan ko'rsatilgan. Talaba ushbu bo'shliqlarni etishmayotgan ma'lumotlar bilan to'ldirishi kerak.
Muqobil javoblarni tanlash bilan topshiriqlar. Test topshiriqlarini qurishning odatiy sxemasi - bu muqobil javoblar bilan savollar berish, ulardan bittasini to'g'ri tanlash kerak.
Test topshirig'ini qurishning yana bir varianti bir nechta to'g'ri javoblarni olish imkonini beruvchi variant bo'lishi mumkin. Biroq, bunday imkoniyat odatda testni o'tkazish bo'yicha ko'rsatmalarda ko'rsatilgan.
Axborot birliklarini birlashtirish vazifalari. Bundan tashqari, faqat topshiriqda taklif qilingan elementlarning kombinatsiyasi qo'yilgan savolga to'g'ri javob berishi mumkin. Vazifalarning yana bir turi - ikkita ro'yxatda chop etilgan tushunchalar, belgilarni bir-biri bilan bog'lash vazifasi.
Ochiq javobli vazifalar. Bunday savol so'roq yoki tasdiq shaklida berilishi mumkin. Ikkinchi holda, savolga javob jumlani kerakli so'z (yoki ibora) bilan to'ldirishdir.
Amaliy topshiriqlar. Testda amaliy va o‘quv topshiriqlari ham bo‘lishi mumkin. Muammoning javobi test topshirig'ining javobidir.
Ofset muqobil baholashni ta'minlovchi bilimlarni tekshirish shakli va shunga mos ravishda "o'tish" yoki "o'tish" ikkilik belgisidir. Agar talaba topshiriqni bajarib, to‘g‘ri javob bergan bo‘lsa, o‘quv materialini o‘rgangan bo‘lsa, “Test” beriladi. Talaba topshiriqni bajarmagan, noto'g'ri javob bergan, materialni o'rganmagan taqdirda "muvaffaqiyatsizlik" qo'yiladi.
Test, birinchi navbatda, amaliy xarakterdagi vazifalarning bajarilishini baholash uchun mo'ljallangan. Shuning uchun u kurs, laboratoriya va amaliy ishlarning ayrim mavzularini o'tish faktini o'qish uchun ishlatiladi. Test, shuningdek, talabalarning laboratoriya amaliyotini, amaliy mashg'ulotlar kursini muvaffaqiyatli o'tishini baholash uchun ham qo'llaniladi. Bunda talabaning berilgan o‘quv kursini tamomlagan bo‘lishi muhim va uni qay darajada o‘zlashtirganligi baholanmaydi.
Nora nazariy materialni o'z ichiga olgan kursda bilimlarni baholash uchun kreditdan foydalanadi. Ego odatda bitta sessiyada ruxsat etilgan imtihonlar soniga qo'yilgan rasmiy cheklovlar bilan bog'liq. Ba'zan ofsetning maxsus shakli qo'llaniladi - differentsial ofset, bunda ofset nuqta belgisi shaklida o'rnatiladi.
Umumiy kurs bo'yicha kredit kreditlangan amaliy ishlar va bajarilgan topshiriqlar yig'indisi asosida belgilanadi.
Imtihon tabaqalashtirilgan baholashni va shunga mos ravishda bir necha darajalarga ega bo'lgan belgini ta'minlovchi bilimlarni tekshirish shaklidir. Rossiya universitetlari tizimida bu "a'lo", "yaxshi", "qoniqarli", "qoniqarsiz" og'zaki belgilaridan foydalanadigan to'rt ballli tizimdir. Boshqa mamlakatlarda ba'zan boshqa belgilar qo'llaniladi. Masalan, AQShda L, B, C, D. Ko'paytirish uchun
markalash tizimining farqlash qobiliyati "+" (ortiqcha) yoki "-" (minus) belgilari bilan ishlatilishi mumkin. Ular Qo'shma Shtatlarda rasmiy ravishda qo'llaniladi. Rossiyada bu ko'proq norasmiy, ammo ularga rasmiy maqom berish mantiqiy bo'lishi mumkin.
Imtihon ko‘pincha belgilangan vaqtda, odatda imtihon sessiyasida talabaning nazariy va amaliy bilimlarini bir martalik sinovdan o‘tkazadi. Imtihon og'zaki yoki yozma ravishda o'tkazilishi mumkin. An'anaviy og'zaki imtihon imtihon kartalariga asoslanadi. Har bir chiptada bir qator savollar va topshiriqlar mavjud. Ikki yoki uchta savolni o'z ichiga olgan chipta, ehtimol, amaliyot topshirig'i, juda odatiy hisoblanadi. Shu bilan birga, imtihon topshiruvchi imtihon shaklini, biletga kiritilgan savollar va topshiriqlar soni va turlarini mustaqil tanlash huquqiga ega. Imtihon biletiga bir nechta, lekin kichik hajmdagi savollar va topshiriqlar, amaliy xarakterdagi vazifalar yoki o'quv topshiriqlari kiritilishi mumkin. Qoidaga ko‘ra, imtihon sessiyasi boshlanishidan oldin talabalarga chiptalar mazmunini tashkil etuvchi savollar ro‘yxati haqida ma’lumot beriladi. Muayyan chiptalarning mazmuni oshkor etilmagan.
Talabaga ko'pincha imtihondagi chiptaga javob berishga tayyorgarlik ko'rish uchun ma'lum vaqt (odatda 30 dan 40 minutgacha) beriladi, bu vaqt davomida u berilgan savollarga diqqatini qaratadi, mazmuni haqida o'ylaydi va javoblarini chizadi. Biroq, ba'zida o'qituvchi talabalardan darhol javob berishni so'rashi mumkin (tayyorgarliksiz).
Talabaning javoblari davomida imtihon topshiruvchi biletda yoki o‘quv kursining boshqa bo‘limlarida berilgan savollar mazmuni bo‘yicha qo‘shimcha yoki aniqlovchi savollar berishi mumkin. Imtihon vaqtiga belgilangan cheklovlar tufayli imtihon topshiruvchi talabaning tayyorlagan javoblarini oxirigacha tinglamasligi, balki qo‘shimcha savollar berishga o‘tishi mumkin. Bunday savollar talabaning imtihon kartasi mazmunini yetarli darajada oshkor etmaganligini anglatmaydi. Ular kursda talabaning qanchalik keng, chuqur va mazmunli bilimga ega ekanligini aniqlashga qaratilgan. Bularga javoblar siz qo'ygan bahoga katta ta'sir qiladi.
Talabalarning javoblarini baholashda imtihonchi odatda quyidagi mezonlarga amal qiladi:

• 
  1) savollarga javoblarning to'liqligi va mazmunliligi;
  
• 
  2) qo'yilgan savollarni ochish uchun muhim materialni tanlash qobiliyati;
  
• 
  3) savollarni ochishda izchillik va izchillik;
  
• 
  4) faktlarni tavsiflash, nazariyalarni taqdim etish va tushunchalarni shakllantirishda aniqlik;
  
• 
  5) taqdim etilgan materialni tasvirlaydigan misollar keltira olish (o'z-o'zidan tanlangan misollar ayniqsa qadrlanadi);
  
• 
  6) xulosa chiqarish qobiliyati;
  
• 
  7) javobni stilistik va grammatik jihatdan tuzatish qobiliyati;
  
• 
  8) mahorat belgilangan vaqt ichida saqlanib qoladi;
  
• 
  9) imtihon oluvchi tomonidan berilgan savollarga javob berish qobiliyati.