|
Qanday qilib pauza qilish kerak
Faqat bir marta, bu muammoning mohiyatini anglash uchun hukumatlardan ko'p vaqt talab qilinmadi. 2020 yil mart oyi davomida ular qarz beruvchilarga va uy egalariga, ya’ni lendlordlarga bir oy yoki undan ko'proq vaqt davomida mulkni tortib olib qo'yish va haydab chiqarishni to'xtatib turish “tugmacha”sini bosishni buyurdilar. Fransiya Prezidenti Emmanuel Makron qattiqqo'llik bilan harakat qildi va "hech qanday biznes vayron bo’lmaydi" deya va'da berib, kichik biznes uchun kommunal to'lovlar va ijarani to'xtatdi hamda yillik soliqlarni to'lash muddatini 15-apreldan 15-iyulgacha orqaga surdi va talabalar kreditini to'lash jarimasiz to'xtatilishiga imkon berdi. Ammo, ehtimol, biron bir mamlakat o'z iqtisodiyotini Daniyadek tezroq "muzlatib qo'yish”ni uddalamadi. 2020 yil mart oyi o'rtalarida ular ishdan bo'shatilgan ishchilarga to'lanadigan ish haqining 75 foizini (yiliga 52000 AQSh dollarigacha) to'lashga, banklarga yangi bank kreditlarining 70 foizini kafolatlashga va kichik biznesning belgilangan xarajatlarini qoplashga qaror qildilar. Umumiy xarajatlar ularning odatdagi YaIM ning 13 % tashkil etdi. Agar AQSh xuddi shu tarzda harakat qilganida, ular uchun bu ko’rsatkich 2,5 trln. bo’lar edi.
Natijalar va to'lovlarni to'xtatish iqtisodiyotni to'xtatib turish hamda vaqtincha zararlar tiklanishiga ishonch hosil qilishning to'g'ridan-to'g'ri usuli edi. Boshqa hollarda, hukumat xuddi shu narsaga erishish uchun pul bilan ta’minlashga harakat qildi. Kanada va Buyuk Britaniyada hukumat tomonidan korxonalar ishchilarni ushlab turganda va korxonalar o'z nomidan amalga oshiradigan soliq to'lovlarini kechiktirganda ish haqi subsidiyalari(wage subsides) kiritilgan.
Ehtimol, eng radikal taklif fransuz iqtisodchilari Emmanuel Saez va Gabriel Zukman tomonidan berilgan, ular hukumatlar "oxirgi to’lov choralari" ga aylanishlari kerakligini ta'kidlashgan. Agar biznes muvaffaqiyatsizlikka uchrasa, hukumat rol o’ynaydi va ishchilarga maosh va belgilangan xarajatlar uchun to'lovlarni amalga oshiradi, masalan, ijara, kommunal xizmatlar va foizlar (interest) kabi. Boshqacha qilib aytganda, ular hukumatlar biznesni pauza qilishi uchun pul to'lashlari lozim edi. Ularning fikriga ko'ra, ishsizlik uchun to’langan to'lovlar shunchaki xuddi ishchilar ishlarini yo’qotish orqali bunday yordam to’lovlariga yo’l ochgandek osongina amalga oshirilishi mumkin. Shuningdek, ular o'z-o'zini ish bilan ta’minlagan yoki katta kompaniya ishchilariga o'zlarini bo’sh va ishsiz deya hisobot berish orqali bunday yordam to'lovlarni olish huquqiga ega bo'lishlari uchun imkon beradi. Bizneslarga kelsak, agar ular ko'proq yanada chuqurlashgan ijtimoiy chetlatish sababli yopiq bo’lsa, ular o'z xarajatlari to'g'risida hisobot berishadi, ularga yordam to’lov amalga oshiriladi, keyinchalik esa har qanday noto'g'ri hisobot masalalari hal etiladi.
Cheklar to'lovini (bill payments) to’xtatgan yaxshimi yoki to'lashni davom ettirish? Muayyan to'lovlarini to'xtatish to’g’ridan-to’g’ri va amalga oshirish nsbatan oson. Albatta, muammo shundaki, biz retsessiyaning oldini olishga qaratilgan vazifasini adolatli ravishda taqsimlayapmizmi yoki yo’q, bu aniq emas. Aslida, chang bosilganda, holat bunday bo'lmaydi. Muammo shuki, hozirgi vaqtda ma’lum bir dastur (policy) joriy qilinishi kerak, buni bilishning esa oson yo'li yo'q. Bu holat inqirozdan keyin qandaydir siyosiy tanglik yoki iqtisodiy yutuqlar bo'lishi mumkinligini anglatadi. Ushbu noaniqlik ba'zi qisqa muddatli muammolarni uzoq muddatli muammolarga olib kelishi mumkin.
Bunga javoban, cheklarni to’lash, asosan, yukni boshida taqsimlash orqali hl qilinishi mumkin. Masalan, yo’qolgan daromad bo’yicha ishchiarga yetkazilgan zararlar kapitalning qaytishi ehtimoli mutanosibligiga ishonch hozil qilishingiz mumkin. Bu hisob-fakturaning va ish haqining schotlangan miqdorining bir qismini to’lash orqali amalga oshiriladi. Bunda qiyinchilik shundan iboratki, bu jarayon ushbu veksellarning mavjudliligini tekshirishni va shu bilan birga to’lovlarni zarur bo’lgan joyga olishni talab qiladi. Boshqacha qilib aytganda, ushbu variantlarning ikkalasi ham tozalashsiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
