Conference proceedings

İstinadlar 
F.Ə.Mahmudlu
1
F.B.Rzayeva
2
,

---

1.
[1] Ian Moir, Allan Seabridge. Aircraft Systems: Mechanical, electrical, and avionics subsystems integration. John Wiley & 
Sons Ltd, The Atrium, Southern Gate. England, 2008, p. 504.
2.
[2] Len Buckwalter. Avionics Training: Systems, Installation and Troubleshooting. Leesburg, Virginia, USA, 2005, p. 278. 
3.
[3] Aircraft Electrical and Electronic Systems Mike Tooley and David Wyatt Linacre House, Jordan Hill, Oxford OX2 8DP, 
UKFirst edition 2009, p. 425. 
TV YAYIM PARLAQLIQ SİQNALLARININ ANALOQ-RƏQƏM 
ÇEVRİLMƏSİ ZAMANI YARANAN MƏHDUDLAMA KÜYLƏRİNİN 
ADAPTİV KOMPENSASİYASI 
Magistr, II kurs.qrup A6139 
Elmi rəhbər: prof.Məmmədov.İ.R.2 
Kvantlanan TV yayım parlaqlıq siqnalının səviyyəsi kvantlayıcının 
maksimal kvantlama addımından artıq olduqda ifrat yüklənmə küyləri yaranır. Bu zaman kvantlanan siqnalın maksimal 
səviyyəsi maksimal kvantlama addımına uyğun səviyyə kimi qiymətləndirilir, yəni alınmış nəticə kvantlayıcıdan əvvəl 
siqnalı maksimal kvantlama addımına uyğun gərginliyə qədər yuxarıdan məhdudlası ilə eyni olur. Bu isə siqnal/maneə 
nisbətinin azalmasına və verilən siqnalın təhrif olunmasına səbəb olur [1]. Pozitiv TV yayım parlaqlıq siqnalın belə 
məhdudlanması ağ detalların təhrif olunmasına səbəb olur.
Buna görə də maksimal buraxıla bilən qiymətdən artıq olan məhdudlama küylərinin gücü müəyyən edilməli və 
onların kompensasiya olunması üçün tədbirlər görülməlidir. Bunun üçün bir çox metoddan istifadə olunur. Bunlardan biri 
məhdudlama küylərinin kompensasiyası üçün dinamiki diapazonun adaptiv kompressiyası (sıxılması) metodudur [2]. 
İdarəetmənin modelləri və metodları rabitə nəzəriyyəsində verilmişdir. İdarəetmə işi burada identifikasiya 
(tanınma) tapşırığı, vəziyyətin qiymətləndirilməsi və idarəetməyə (determinə olunmuş və ya stoxastik) bölünür. 
Determinə olunmuş idarəetmədə idarəedici siqnal müəyyən olunur və bu siqnal sistemin vəziyyətini elə dəyişə bilər ki, 
qoyulan məqsəd əldə oluna bilsin. Bu zaman xarici maneələrin təsiri nəzərə alınmır. Optimal idarəetmə ən effektli 
idarəetmədir. 
İdarəetmənin ideal şərtlərini determinə olunmuş idarəetmə xarakterizə edir. Real halda isə xarici təsirlər həm 
idarə olunan obyektə, həm də ölçmə blokuna təsir edir. Rabitə nəzəriyyəsində belə şəraitdə olan stoxastik idarəetmə sxemi 
təklif olunmuşdur (şəkil). Burada idarəolunan sistemin verilmiş xarakteristikalarına və xarici maneələrin və ölçmə 
maneələrinin ehtimal xarakteristikalarına görə sistemin idarəetmə alqoritmi müəyyən olunur və bu alqoritm hesabına 
keyfiyyət kriteriyasının ekstremal qiyməti təklif olunur. 
Təklif olunmuş sxem əsasında TV yayım parlaqlıq siqnalının dinamiki diapazonunun tənzimlənməsi sxemini 
tərtib edə bilərik. Sxemə tənzim olunan söndürmə əmsallı attenyüatorun qoşulmasını təklif edirik. Tənzimləmə üçün 
məhdudlama küylərinin gücü ölçülməlidir. Lakin məhdudlama küylərinin gücünün spektri çox genişdir [3]. Ona görə də 
ölçülmə traktında spektrin sıxılması sxeminin istifadə olunmasını təklif edirik.
Şəkil. Sistemlərin stoxastik idarəetmə sxemi 
Nəticə 
Məhdudlama küyləri kvantlanan siqnalın dinamiki diapazonu maksimal kvantlama səviyyəsindən artıq olduqda 
baş verir. TV yayım parlaqlıq siqnalının dinamiki diapazonunun tənzimlənməsi sxeminə tənzim olunan söndürmə əmsallı 
attenyüatorun qoşulması və ölçülmə traktında spektrin sıxılması sxemindən istifadə olunması məhdudlama küylərinin 
azaldılmasına imkan verir.