|
2.4-расм. Квантлаш тадбири.
Дискрет ўзини аниқ қиймати аниқланмайди. Шунинг учун қабул қилгичда дискретни тиклаш хатолик билан амалга оширилади. Дискретни тикланган ва ҳақиқий қиймати орасидаги фарқ квантлаш шовқини деб аталади (2.5-расм).
2.5-расм. Квантлаш шовқинини ҳосил бўлиши.
Сигнал даражаси камайса, сигнални квантлаш шовқини нисбати камаяди. Сигнал квантлаш шовқинини нисбат сигнал даражасига боғлиқ бўлмасдан, тахминан бир хил бўлишини олиш учун, ўзгарувчан квантлаш қадами кенглигидан фойдаланиш мумкин: кичик сигналлар учун кичик, катта сигналларга катта. Демак, квантлашни икки кўриниши мавжуд: чизиқий ва ночизиқий. Чизиқий квантлашда сигнал/шовқин нисбатни сигналдан боғлиқлиги равон ошиб боради, чунки хато сигнали фойдали сигналга боғлиқ эмас. Ночизиқийда сигнал/шовқин нисбат сигналдан боғлиқ бўлмай қолади.
Модуляцияланган сигнал амплитуда қийматини Х ҳарфи билан белгилаймиз.Зичлаш (компресор) тавсифини Y = f(x) танлаб олиш билан, мослик билан баъзи бир у қийматини келтирамиз. Y қийматлари диапозони, ўз навбатида N интервалларга бўлинади. Y ўқидаги ҳар бир интервалга Х ўқида S (X) интервал мос келади (2.6-расм).
S (X) = (1/N) (d x / d y)
2.6-расм. Зичлаш тавсифи.
Бу формула асосида қуйидаги формулани ҳосил қилса бўлади:
Y = C0 ln (C1x),
Бу ерда: С0 – ўзгармас катталик.
Бу зичлаш логарифик тавсиф сигнал амплитудасига боғлиқ бўлмаган сигнал/шовқин нисбати олишга йўл беради.
Техник бундай тавсифни олиш мумкин эмас, чунки у координата бошидан ўтмай, узлуксиз камаядиган қадамга олиб келувчи шу нуқтага яқин жойлашган нуқтадан ўтади.
Координат боши атрофидаги бу тавсифни умумий логарифмик графига тегиб ўтувчи тўғри линия билан алмаштирилади. (2.6 б - расм.).
учун
Бу ерда: A = 87,6-ўзгармас катталик.
Бу логарифик тавсиф А тури Европа давлатларида ва Польшада ишлатилади. Бу тавсиф Х кичик қийматлари учун тўғри линияли ва Х катта қийматларига логарифмик ҳисобланади.
A = 87,6 тавсифли компандер натижалар бўйича нолли линия яқинида квантлаш қадами 16 қисмга бўлинишда эришилган самарага эквивалент бўлади. Бу код комбинациясига 4 та символ қўшишга мос келади. Бу усулда код комбинацияси 12 символгача кўпаяди, шовқин қуввати 256 баробар камаяди (суст сигналлар учун, компендерлашда 24,1 дб га тенг ютуқ беради).
АҚШда бу тавсиф μ қонуни бўйича 15 сигментли тавсифга алмаштирилган. μ нинг қиймати 1972 йилгача 100 тенг эди, ундан кейин 255 га тенг қилиб олинди.
Компрессор тавсифини Y = f(X) функция кўринишида тасаввур қиламиз, бу ерда: Y-компрессор чиқишида нормаллаштирилган кучланиш, Х-уни киришидаги нормаллаштирилган кучланиш, яъни:
Y = U чиқ/ U чиқ макс (2.4)
Х = U кир/ U кир макс (2.5)
деб қабул қиламиз. Равшанки, Х ҳам Y ҳам “-1” ва “+1” қийматлар ўртасида ётади, бунда x = ± 1 ҳамда у = ± 1 учун x = 0 ва y = 0.
Компрессорга қуйиладиган талабларни қониқтирадиган энг яхши тавсиф сифатида логарифмик тавсиф бўлиши мумкин.
Y = lg (x)
Х- қиймати Р га ортганда ΔY орттирима х-дан эмас фақатгина р-катталикга боғлиқ бўлади. Бироқ тавсиф (0.0) ва (1.1) нуқталар орқали ўтувчи юқорида кўрсатилган шартларни қониқтирмайди, шунинг учун қуйидаги модификациялашган ифода ишлатилади.
Тенглама квадрантдаги компрессиянинг эгри чизиғини белгилайди, учинчи квадрантдаги компрессиянинг эгри чизиғи (0,0) координатали нуқтага нисбатан биринчи квадрантдаги эгри чизиққа симметрик тарзда қурилади.
Қабул қилгичда кодли комбинациялар декодланади, сўнгра олинган дискретлар компрессор тавсифига тескари тавсифга эга экспандерга киритилади.
2.7-расм. Нормаллаштирилган тавсиф
Натижада дискрет компрессор ва экспандер орқали ўтгандан сўнг, компрессордан аввал эга бўлган дастлабки қийматини қабул қилади. Компрессия нормаллашган эгри чизиғини таҳлил қилар эканмиз, уни ишлатишдан олинадиган (кучсиз сигналлар учун), ютуқ (яъни сигнал даражасининг ҳалақитлар даражасига нисбатининг ортиши) 450 бурчак остида ўтувчи тўғри чизиққа нисбатан компрессия эгри чизиғининг эгилиши (наклон) қанча катта бўлса, шунча кўп бўлади. Эгри чизиқ (0.0) ва (1.1) координатали нуқталар орқали ўтиши керак бўлгани учун, равшанки эгри чизиқнинг эгилиши бурчак тангенси қандайдир қисмида бирдан катта, қандайдир қисмида эса бирдан кичик бўлиши керак. Бу дегани, квантлашнинг сигнал/шовқин нисбатининг бирон-бир қисмида ортиши, бу нисбатининг бирон-бир бошқа қисмида камайиши ҳисобига мумкин бўлади. Диапозонни ҳаммасини тенг кенгликдаги оралиқларга бўлиш ҳолида сигналнинг кичик даражаларида квантлашнинг нисбати кичик сигналнинг катта даражаларида нисбатан катта бўлганлиги туфайли, сигналнинг кичик даражаларида квантлашнинг нисбатини белгиловчи компрессиянинг эгри чизиқлари ноль яқинида энг катта-эгилиш қийматига эга бўлади, эгилишнинг катталиги сигнал даражасининг ўсиб бориши сари камайиб боради, бу эса юқори даражали сигналлар учун нисбатини камайишига олиб келади (2.8-расм).
1 – компандердан фойдаланмай диапазонини 128 та тенг оралиқларга бўлиш;
2 – худди шуни ўзи, компандердан фойдаланганда.
Do'stlaringiz bilan baham: |
