Communication and information agency of uzbekistan tashkent information technologies

Нутқни узатиш рақамли тармоқларнинг афзалликлари

Рақамли алоқа тармоқларининг техник афзалликлари қуйидагича:

• 
  гуруҳ ташкил этилишининг оддийлиги;
  
• 
  сигналлашнинг оддийлиги;
  
• 
  замонавий технологиянинг ишлатилиши;
  
• 
  узатиш ва коммутация тизимларининг интеграцияси;
  
• 
  сигнал/шовқин нисбатининг кичик қийматларида ишлаши мумкинлиги;
  
• 
  сигнални регенерациялаш;
  
• 
  бошқа хизмат турларига мослашувлиги;
  
• 
  ишчи тавсифларни назоратлаш мумкинлиги;
  
• 
  ахборотни махфийлаштиришни енгиллиги.
  

Рақамли тармоқларнинг бу хусусиятлари пастда кўриб чиқилган.
Гуруҳ ташкил этишини оддийлиги. Узатишнинг рақамли усуллари биринчи марта каналларни вақт бўйича ажратиш билан гуруҳ ташкил этиш тизимларида ишлатувчи шаҳарлараро боғловчи линиялардан телефон сўзлашувларини узатишда ишлатилган. Моҳияти бўйича, бу тизимларнинг иқтисодий самарадорлиги, узатиш тракти охирги қурилмасидаги электроникани қўлланиши нархини, трактдаги кўп жуфт симлар нархига алмаштириш билан шартланади. Бу алмашинуви йил сайин иқтисодий кўпроқ фойдали бўлмоқда. КЧА билан гуруҳ ташкил этиш ҳам линия – кабел иншоотларда харажатларни камайтиришга олиб келади. КЧА қурилмалар КВА қурилмаларидан одатда қимматроқ.
КВА да гуруҳли аналогли сигналларни шакллантириш сигнал дискретларини рақамли шаклда кўринишини талаб этмайди.
КВА ли аналогли тизимларнинг нуқсони: уларнинг паст ҳалақит- ҳимояга эгалигидир. Бу манфий омилларни рақамли тизимдагидай регенерациялаш ёрдамида йўқотиш мумкин эмас. Шу боис КВА аналогли тизимларни ишлатиш мақсадга мувофиқ эмас. Шовқинсиз ва бузилишсиз узатиш шартини таъминловчи ҳоллари бундан истисно.
Сигналлашнинг оддийлиги шундаки, бошқарувчи ахбороти (чақирув, гўшак қўйиш, манзил рақамлари, телефон автоматга тангаларнинг туширишдаги ҳолати ва ҳоказо), ўз табиати бўйича кўпроқ рақамлидир ва демак осонгина рақамли узатиш тизимига киритилиши мумкин. КВА узатиш тизимида бошқариш ахбороти учун махсус бошқарув канали ажратилади.
Бошқарувчи сигналларни узатиш учун қабул қилинган формат, узатиш тизимининг турига ҳамда терминал ускунага боғлиқ бўлади. Бошқарувчи ахборотни узатишда ишлатиладиган битта форматни бошқасига ўзгартириш, алоқа тармоғининг алоҳида тизимчаларининг мослаштирувчи қурилмаларида амалга оширилади. Сигналлаш тармоқ эксплуатацияси билан шуғулланадиган телефон компаниялари учун, анъанавий равишда маъмурий жиҳатдан, ҳам молиявий жихатдан ҳам сезиларли вақт бўлган.
Bell Sustem фирмаси станциялараро сигналлаш тизими (умумканал сигналлаш УКС) деталлашган лойиҳасини ишлаб чиққан эди. У алоқа тармоғидаги сигналлашнинг кўпгина муаммоларини ҳал қилиш имконини беради. УКС бўйича сигналлаш тизими аналогли тармоқда модемларни ишлатиш билан амалга оширилсада, шунга қарамай бу тизимни киритишдан олинадиган сезиларли самарадорликни фақат катта тезликдаги рақамли алоқа каналлари мавжуд бўлганда олиш мумкин.
Замонавий технологияни ишлатиш. Мультиплексор ёки коммутация схемаси КВА билан рақамли сигналлани узатиш ҳамда рақамли ҳисоблаш қуришда ишлатиладиган асосий схемаларда қурилади, чунончи: мантиқий элементларда ва хотира элементларида.
Коммутация схемасининг асосий элементи - коммутация нуқта– «ВА» мантиқий элемент бўлиб, битта кириши ахборот сигналларни узатиш учун, бошқалари эса – бошқарув сигналларини узатиш учун мўлжалланган. Шундай қилиб мантиқий элементлар ва ЭХМ да хотира элементлари сифатида ишлатиладиган рақамли интеграл схемаларни ишлаб чиқиш технологиясининг ривожланиши, бевосита рақамли узатиш тизимлари ва коммутация тизимларига ҳам таъсир кўрсатади. Замонавий технологиянинг афзалликлари электралоқа функцияларини амалга ошириш учун махсус ишлаб чиқилган катта интеграл схемаларнинг (КИС) яратилган сари янада яққолроқ бўла бошлади. Бундан ташқари рақамли компонентларни ясаш аналогли эквивалентга қараганда осон, аналогли олдида рақамлини амалга ошириш функционал афзалликка эга, битта модул чегарасида ички улашлар минималлаштириш қилинган, КВА асосида йўлдошли ва оптик алоқа кабеллари билан ишлаш мумкин.
Рақамли схемаларини қўлланишнинг бошқа катта истиқболга эга бўлган соҳаси - бу сигналларга ишлов бериш (кучайтириш, коррекциялаш, аниқ частоталарни топиш, акс садони йўқ қилиш, модуляция ва фильтрлаш) соҳасидир.
Сигналларга рақамли ишлов бериш рақамли кўринишда кўрсатилган сигналларга ишлов бериш учун арифметик ва мантиқий рақамли схемаларни ишлатишни кўзда тутади.
Узатиш тизими ва коммутациясининг интеграцияси (интеграллашуви). Узатиш тизимларида қўлланиладиган, гуруҳ ташкил этиш амалларини коммутация тизимларида бажариладиган коммутация амаллари билан осонгина интеграциялаши мумкин.
Бу икки тизим интеграциялашувининг асосий афзаллиги 1.1– расмда кўрсатилган.

а- интеграцияланмаган узатиш ва коммутация

б-каналларни ажратиш негизида интеграцияланган узатиш ва коммутация.


1.1 – расм. Коммутация ва узатишнинг интеграцияси.

Бу ҳолда АТС да каналларни ажратувчи қурилмани мавжуд бўлиши шарт эмас ҳамда коммутациянинг биринчи каскадларидан истисно этади. Агар вақт бўйича ажратилган рақамли алоқа линиялари рақамли коммутация тизимлари билан узатиш трактининг иккала четидан интеграцияланса, у ҳолда бирлаштириш ва ажратиш қурилмалари истисно этилади.

Тўла интеграцияланган тармоқда сигналлар манбалари олдида нутқ сигналлар рақамли шаклга ўзгартирилади ва уни етказилиши керак бўлган пунктгача сақлаб қолади. Ундан ташқари, барча станциялараро боғловчи линиялар бўйича ҳамда барча коммутация тизимларининг ички станция улаш линиялари бўйича сигналларни узатиш, фақат вақт бўйича ажратилган рақамли шаклда амалга оширилади.
Узатиш ва коммутация функцияларини интеграцияси нафақат ускуна ҳажмини камайтирмай сезиларли даражада битта четки қурилмадан иккинчисига товушни узатиш сифатини оширишга йўл беради. Кўп кара “аналог – рақамли” ва “рақам – аналогли” ўзгартиришларни истисно этди ҳамда хатолар коэффициенти қиймати кичик бўлган узатиш линияларидан фойдаланиб, нутқ узатишнинг юқори сифатини олиш мумкин, бу сифат фақат кодлаш жараёни билан белгиланади.
Хулосада бутунлай интеграллашган рақамли алоқа тармоғига ўтилганда қандай фойдалар олиш мумкинлигини кўрсатамиз:

• 
  шаҳарлараро алоқада нутқни узатиш сифати маҳаллий алоқада нутқни узатиш сифатига ўхшаш;
  
• 
  барча рақамли каналларнинг тўрт симлилиги рақамли каналларнинг дуплексли тўртсимли уланишини таъминлайди, ундан ташқари акс садони йўқ қилади.
  

Сигнал/шовқин нисбатининг кичик қийматларида ишлаш имкони. Рақамли тизимларда сўзлашувда, пауза вақтида аниқ код комбинацияларни узатиш кетади. Унда пауза вақтида узатилаётган сигнал қувват сатҳи, нутқ ахборотини узатиш ҳолидагидек. Модомики сигнални регенерациялаш амалиётда узатиш муҳитида пайдо бўлаётган ҳамма шовқинларни истисно қилади, бўш каналдаги шовқинни узатиш линияси билан эмас, кодлаш жараёнини билангина аниқланади. Шундай қилиб, аналог тизимига ўхшаш, нутқ паузаси шовқиннинг минимал даражасини аниқлайди.
Сигналнинг регенерациялаш. Рақамли тизимнинг асосий афзаллиги бўлиб, линия трактида хатоликни пайдо бўлиш эҳтимоллигини жуда кичик қилиш мумкинлиги ҳисобланади. Бу узатиш линияларининг оралиқ нуқталарига регенераторлар киритиш йўли билан амалга оширилади. Регенараторлар бузилишларни топади, рақамли сигналларни регенерациялайди. Регенерация ёрдамида сигналга халақитларнинг таъсир натижасини локаллизация қилиш мумкин.
Бошқа турдаги хизмат кўрсатишларга мослашиши. Рақамли тизимларда узатишнинг сифати хатоликлар коэффициенти билан характерлайди. Трактда хатолар коэффициенти кичиклиги каналларни ташкил қилиш осон. Агар фойдаланувчи хатолардан ҳимоя усулларни қўллаётган бўлса, каналда пайдо бўлувчи хатоларнинг таъсирини амалиётда тўлиқ истисно қилиш мумкин. Бундан ташқари ахборот узатишда хабарнинг умумий формати қўлланилади. Шунинг учун хеч қандай қўшимча талабларсиз, ҳамма турдаги сигналларни (телевизион, маълумотларни узатиш ва ҳоказо) узатиш мумкин.
Ишчи тавсифларни назорат қилиш мумкинлиги. Сигнал тузилмасини рақамли тизимдаги манба туридан мустақиллиги туфайли қўшимча афзалликлар олиш мумкин. Бу қабул қилувчи сигнал қиймати узатилаётган ахборот табиатини билмай, баҳолаш мумкинлигидан иборат. Рақамли тизим дискрет даражали белгиланган импульсларни узатади. Шунинг учун сигналнинг параметрлари назоратланади. Рақамли линиялар бўйича узатишнинг сифатини аниқлашнинг етарли умумий усули мавжуд - бу ахборот оқимига жуфтликка текшириш қўшимча битларни киритиш ёки сигнал шаклига киритиладиган ортиқчаликнинг баъзи бир улушларини назоратлашдир.
Махфийлаштириш соддалиги. Рақамли шаклда тасвирланган товушли ахборот енгил махфийлаштирилади ва ҳарбийларнинг диққатини ўзига тортади.