|
3.1.66.
Ukrayna Banduracıları
280
(1936)
(Halk sanatının gelişme örneği)
Bizim sevilen memleketimizde güzel sanatlar işine başka türlü önem verilmekte.
Öteki dünyada – kapitalist Batıda – güzel sanattan ve ona mensup kişilerden her şeyin
yok olduğu bir devirde, bizde sanata verilen bu kıymet çok şey anlatmaktadır. Bizde
günden güne büyüyen güzel sanat, özellikle son zamanlarda çok şaşırtıcı ve güzel sesler
vermektedir. Yani ilk olarak o kendi icadı için halktan ve halk edebiyatından ruh ve
gıdasını almakta; ikinci olarak kuru şekilcilik oyunlarından kurtulup gitmekte; üçüncü
olarak ise, memleketin geniş kucağında yaşamakta olan çeşitli halkların sanatlarını, o
halkların birbirine gösterme yolu ile uluslararası eğitim tarafından büyük olumlu bir rol
oynamaktadır.
Sovyetler Birliği Halk Bakanlığı bünyesinde, bununla birlikte milli cumhuriyetlerin
Halk Bakanlıklarında sanat işlerine bakacak özel bir kurul oluşturulduktan sonra, sözü
geçen üçüncü taraf yani milletlerin sanatlarını birbirlerine göstermesine özel bir önem
verilmeye başlandı. Sovyetler Birliği Halk Bakanlığı bünyesinde ki Sanat Komitesinin
teşebbüsü özellikle
özgüye değerdir. Çok yakında Moskova’da düzenlenen on günlük
Kazakistan sanatı günleri, Kazakistan çalgı tiyatrosunun Moskova’daki başarıları, çalgı
tiyatrosunun gösterilerine… bütün parti ve hükümet liderlerinin gelmesi, Kazak sanat
erbaplarının yüksek madalyalar ile ödüllendirilmesi, bunların hepsi yukarıda söylenen
durumu ifade ediyordu
281
. Kazakistan’ın u on günlük programından önce Moskova’ya
Ukrayna Opera Tiyatro’su gelip, büyük başarılar ile Ukrayna Sovyet sanatının
başarılarını gösterip gitmişti. Moskova Akademik Sanatsal Tiyatro’sunun bu yaz içinde
Ukrayna Sovyet Cumhuriyetinin merkezi olan Kiev şehrine giderek gösteriler yapması,
bu yıl her yıl olan olağan turne biçiminden çıkarak, büyük bir kutlamaya dönüşmüştür.
Tiyatronun gelişine bir aydan daha çok bir zaman olsa da, Sovyet Ukrayna’sının yeni ve
güzel merkezi Sanatsal Tiyatroyu güzel karşılamak için ciddi hazırlıklara girişmişlerdi.
280
Makale “Kızıl Özbekistan” gazetesinin 1936 yılı 8 Haziran sayısında “Çolpan” imzası ile
yayımlanmıştır. Sonra “Edebiyat Nedir?” makaleler toplamında tekrar neşredilmiştir.
“Kızıl Özbekistan” gazetesi esasında neşre hazırlanmıştır.
281
“Çok yakında Moskova’da olup geçen Kazakistan sanatı on günlüğü da olup geçen Kazakistan sanatı
on günlüğü…” – bahsi geçen on günlük Özbek Sanatı onluğundan bir yıl önce (1937 yılı Mayıs) 1936 yılı
17-26 Mayıs günlerinde Moskova’da olup geçmiş.
263
1937 yılında Moskova’da Özbekistan ve Ermenistan sanatlarının on günlük gösterileri de
planlanmış.
İşte bunun gibi büyük ve güzel teşebbüsler zamanında Ukrayna Devlet Çalgı
Grubu’nun Taşkent’e gelip konserler vermesi çok yerinde ve faydalı bir iştir. Bu
konserleri düzenleyen Kızıl Ordu Evi Müdürlüğü’dür.
Bir zamanlar Polonya hükümdarları ondan sonra Rusya Çarlıklığı tarafından, diğer
taraftan kendi zenginleri ve mülk sahipleri tarafından her yönden zulüm görmüş olan
Ukrayna halkının bu uzun kölelik yılları içinde oluşturulmuş edebiyatı, ezgileri, çalgısı
çok zengindir. Moskova’da büyük başarı ile gösterilmiş iki çalgılı eser, esasında halk
icadı üstüne kurulmuş yapıtlatdır. O eserlerin Ukrayna’daki başarıları da çok büyüktür.
Şehrimize gelen çalgı grubu o geniş ve zengin çalgı sanatının bir şeklini, bir kısmını
gösterdi. Grupta en çok ve esas alet “bandura
282
” (mandolin şeklinde bir alet) dır. Ancak
bunun sesi nazik, etkili ve çekicidir. Grupta banduradan başka aletler de var (def, santur,
ziller ve diğerleri). Bandura ile birlikte esas rolü mükemmel koro, çalgı ve solo şarkılar
oynuyordu. Koro, çalgı ve solo şarkıların hepsi müzik biliminin bütün taleplerini
karşılamaktadır. Bu yüzden korodakilerin sesi çok çeşitli ve baskın değil; her renkte ses
mevcut. Grupta güzel sesli şarkıcılar var. Programdaki ezgilerin hepsi neredeyse halk
ezgileri. Arada “Vinochok” diye adlandırılan üç ezgili oynak, neşeli, oyun makamları var.
Bunlar bütün gösteri salonunu hareketlendirdi. Ezgiler arasında başka Rus ezgileri de var.
(Kızıl Ordu da söylenen “Priamur” şarkısı.) Ukrayna’nın meşhur tarihi kahramanı
“Mamlyuk”un şarkısı izleyiciyi eski zamanlara, Ukrayna’nın zenginlerin elinin altında
ezildikleri dönemlere alıp götürdü. Böyle hüzünlü, gamlı ezgiler programın başına
koyulmuş. Program yavaş yavaş neşeli ezgilere geçmekteydi.
Biz komşu Sovyet Cumhuriyetleri halklarının sanatları ile daha çok tanışma
gerekliliğini ilgili kuruluşlara hatırlatıp geçiyoruz.
282
“Bandura” – Ukrayna halk çalgı aleti. Banduranın keşfedilmesi XIV-XV asırlara dayanır. Yapılışına
göre o Rusların “gusli” si ve bizdeki santuru hatırlatıyor, parmak ile hafifçe vuruluyor.
264
Do'stlaringiz bilan baham: |
