Collegium humanum varshava menejment universiteti andijon filiali psixologiya

Psixologik himoya
– shaxs yaxlitligiga tahdid soluvchi, nizolilar bilan 
bog‗liq bo‗lgan salbiy kechinmalarni kamaytirishga yo‗naltirilgan mexanizmlar 
tizimi. Psixologik himoya shaxs tomonidan psixologik noqulaylik, «men-obrazi»ga 
tahdid soluvchi kechinmalarni bartaraf etish va ushbu vaziyatlarga tegishli 
bo‗lgan darajada saqlash uchun qo‗llaniladigan boshqarish tizimini tashkil qiladi. 
«himoya mexanizmlari» tushunchasi z. Freyd tomonidan asabiy holatlarga olib 
kelishi mumkin bo‗lgan nizolilarda «ego» qo‗llaydigan usulni umumiy holda 
belgilash uchun kiritilgan edi. Klinika amaliyotida u o‗zi va olam bilan kelisha 
olmagan odamlarga juda ko‗p marotaba duch kelgan. Ular irratsional harakatlarni 
amalga oshirib, nomutanosib fikrlarni ifoda etgan holda, idrok qilish illyuziyalarini 
namoyish qilganlar, bularning barchasi aniqlik kiritishni talab etardi. Shularga 
o‗xshash reaksiyalar tashhislarda rasmiylashtirilgan edi. Bunday tashhislar sog‗lom 
insonlarda ham aniqlangan edi. Bunday holatni tushuntirib berish uchun z. Freyd
1884 yilda «psixologik himoya» tushunchasini kiritdi, bu tushunchani 
anglanmagan intilishlar va ijtimoiy talablar (cheklovlar) o‗rtasidagi nizolilarni hal 
etishning shakli sifatida talqin etdi. Uning qizi anna freyd o‗zining «men va 
himoya mexanizmlari» nomli ilmiy ishida, otasining nazariyasini rivojlantirib,
ego-himoya mexanizmlari anglanmagan bo‗lishini va ular «ichki sezgining 
talablarini inkor etishini» ta‘kidlagan edi. 

---

94 
Hozirda psixologik himoya shaxs nazariyalarining barchasida, insonga 
nisbatan turli yondoshuvlarda tan olinadi va ta‘riflanadi. Himoya mexanizmlari 
yoki psixologik himoya, - bu insonning o‗zini noxush kechinmalar, qalb jarohatlari 
va xavotirlardan himoya qilishda qo‗llaydigan, unga xos bo‗lgan va umuman 
anglanmaydigan tizimli harakatlar. 
Tadqiqotlarga ko‗ra, odamlar shaxsiy sifatlari baholanishlari orasidan 
o‗zlarining baho berishlari bilan mos tushadiganlarini yodda saqlab qoladilar. Shu 
tarzda ular o‗zlariga bo‗lgan hurmatlarini yo‗qotmagan, ko‗z oldimizda 
obro‗imizni tushirmagan xolda xatoliklar va omadsizliklarning sababini 
tushuntirishga harakat qiladilar. Xuddi mana shuning uchun ham inson ruhiyati 
himoya mexanizmlari bilan qurollandi. Ular tashqaridan kelayotgan axborotlarni 
saralab, faqatgina insonning ichki olami – «men-konsepsiyasi»ning yaxlitliligini 
saqlashga xizmat qiladiganlarini o‗tkazadilar.
Shunday qilib, himoya mexanizmlari insonlar uchun juda muhim bo‗lgan 
ikki xususiyatga egadirlar: 
- voqelikni inkor etadilar, buzib ko‗rsatadilar yoki parchalaydilar; 
- anglanmagan holda, ya‘ni, avtomatik tarzda va tez ta‘sir ko‗rsatadilar. 
psixologik himoyalarni tasniflashga nisbatan bir necha xil yondoshuvlar 
mavjud. Ularni