Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

 
Плевра 
Плевра кўкрак бўшлиғини қоплаб турувчи парда бўлиб, у икки: 
париетал ва висцерал варақлардан иборат. Париетал плевра кўкрак 
бўшлиғини ва кўкс оралиғини ички томондан қоплайди. Висцерал плевра эса 
ўпкани ташқи томондан ўраб туради. Плевра пардасининг асоси 
бириктирувчи тўқимадан тузилган бўлиб, унда қорин тутқичи каби 6 қават 
фарқланади: 1) ташқи - мезотелий, 2) базал мембрана, 3) юза жойлашган 
коллаген толали қават, 4) юза эластик толали тўр қават, 5) чуқур жойлашган 
бўйлама эластик тўр қават. 6) чуқур панжарасимон коллаген - эластик 
толалар қавати (расм 14.12) 
 
Расм 14.12. Ўпка. Висцерал плевра 
билан қопланган қисми.
1 - ўпканинг респиратор бўлими, 2 – 
плевра, 2.1 - бириктирувчи тўқима, 
2.2 –мезотелий, 3 -қон томир. 
Висцерал плеврада эластик толалар яхши ривожланган бўлиб, улар тўр 
ҳосил қилиб жойлашади. Ўпка тўқимасидаги эластик толалар билан висцерал 
парда эластик толалари ягона синч ҳосил қилиб, ўпканинг функционал 
фаолиятида муҳим рол ўйнайди. Шунинг учун ҳам висцерал пардани ўпка 
тўқимасидан ажратиб олиш анча қийин. Висцерал пардада яхши 
ривожланган эластик толалардан ташқари онда-сонда силлиқ мушак 
ҳужайралари ҳам учраб туради. Плевра бўшлиғининг ташқи деворини қоплаб 
турувчи париетал варақда эластик толалар оз миқдорда учрайди, 

---

601 
бириктирувчи тўқимали қавати эса сустроқ ривожланган. 
Плевранинг устки томони бир қаватли мезотелий билан қопланган 
бўлиб, у ўпканинг ҳолатига қараб ясси ѐки бўйчан бўлиши мумкин. Плеврада 
қон ва лимфа томирлари ва айниқса, нерв охирлари яхши ривожлангандир. 
Улар плеврага ўпка илдизидан, қон томирлар билан бирга ҳамда ўпка 
тўқимасидаги бўлаклараро бириктирувчи тўқимадан ўтиб келади. Париетал 
плеврада қон томирлари, париетал қорин тутқичига ўхшаб учта устма-уст 
чигал ҳосил қилиб жойлашади. Висцерал плеврада нерв толалари иккита 
чигал ҳосил қилади. Бири майда сиртмоқли бўлиб, мезотелий остида 
жойлашса, иккинчиси йирик сиртмоқли бўлиб, плевранинг чуқурроқ 
қаватида жойлашади.Париетал плеврада эркин ва капсулали, яъни сезувчи ва 
механорецепторларга тегишли нерв охирлари мавжуд.