Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Регенерацияси.
Таъм билиш пиѐзчасининг сезувчи ва таянч 
ҳужайралари мунтазам янгиланиб туради. Уларнинг яшаш муддати 
тахминан 10 кун. Сезувчи эпителий ҳужайралари нобуд бўлганда 
нейроэпителиал синапслар узилади ва янги ҳосил бўлган ҳужайраларда 
янгитдан ҳосил бўлади. 
ЭШИТУВ ВА МУВОЗАНАТ АЪЗОЛАРИ 
Статоакустик системанинг периферик қисми ѐки даҳлиз-чиғаноқ 
аъзоси (organum vestibulo-cochleare) товуш, гравитацион ва вибрация 
таъсирларини, чизиқли ва бурчакли тезланишларни (тананинг фазодаги 
ҳолатини) қабул қилади. Рецептор ҳужайралар (тукли сезувчи эпителий 
ҳужайралари) эшитув аъзосида чиғаноқнинг спирал аъзосида, мувозанат 
аъзосида эса эллипссимон ва сферик қопчаларнинг эшитув доғларида ва 
учта ярим айлана найларнинг ампулаларидаги эшитув қирраларида 
жойлашган.
Эшитув аъзоси ташқи, ўрта ва ички қулоқлардан ташкил топган (расм 
11.16). 
Ташқи қулоқ
қулоқ супрасидан бошланади, ташқи эшитув йўлига 

---

469 
давом этади ва ноғора парда билан тугайди.
Расм 11.16 Ташқи, ўрта ва 
ички қулоқ. 
1-қулоқ супраси; 
2-ташқи эшитув йўли; 
3-ноғора парда; 
4-ноғора бўшлиқ; 
5-болғача;
6-сандонча; 
7-узангича; 
8-даҳлиз; 
9-даҳлиз-чиғаноқ нерви; 
10-эшитув (Евстахий) найи 
Қулоқ супраси эластик тоғайнинг юпқа пластинкасидан тузилган. 
Уни қоплаб турган терида оз миқдорда нозик тукчалар ва ѐғ безлари 
бўлади. Унинг таркибида тер безлари жуда кам.
Ташқи эшитув йўли қулоқ супрасининг давоми бўлган тоғайдан ва 
суяк қисмидан ҳосил бўлган. Эшитув йўлининг юзаси сочлар ва улар 
билан боғланган ѐғ безлари тутувчи юпқа тери билан қопланган. Ёғ 
безларидан чуқурроқда найсимон церуминоз безлар (glandula ceruminosa) 
жойлашган. Улар ўзгарган ѐғ безлари бўлиб, олтингугурт тутувчи қулоқ 
сариғини ишлаб чиқаради. Уларнинг чиқарув найлари мустақил равишда 
эшитув йўли юзасига ѐки ѐғ безларининг чиқарув йўлларига очилади. 
Церуминоз безлар эшитув найи бўйлаб бир текис тарқалмаган, найнинг 
ички 2/3 қисмида фақат юқори деворининг терисидагина бўлади холос. 

---

470 
Ноғора парда овал шаклида, бир оз ботиқ бўлади. Ўрта қулоқдаги 
эшитув суякчаларининг бири – болғача ўзининг дастаси ѐрдамида ноғора 
парданинг ички юзасига ѐпишади. Болғачадан ноғора пардага қон 
томирлари ва нервлар ўтади. Ноғора парданинг ўрта қисми икки қаватдан 
тузилган. Улар коллаген ва эластик толалар тутамларидан ҳамда улар 
орасида жойлашган фибробластлардан ҳосил бўлган. Ташқи қават толалари 
радиал, ички қават толалари эса циркуляр йўналган. Ноғора парданинг 
юқори қисмида коллаген толалар миқдори камаяди. Унинг ташқи юзаси 
жуда юпқа (50-60 мкм) эпидермис билан, ўрта қулоққа қараган ички юзаси 
эса 20-40 мкм қалинликдаги юпқа шиллиқ парда билан қопланган. Шиллиқ 
парда эпителийси бир қаватли кубсимон бўлади.