Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Интрамурал чигаллар.
Вегетатив нерв системаси нейронларининг 
аксарият қисми иннервация қилинадиган аъзолар: ҳазм найи, юрак, сийдик 
қопи ва бошқаларнинг нерв чигалларида тўпланган.
Интрамурал чигаллар ганглиялари бошқа вегетатив тугунлар каби, 
эфферент нейронлардан ташқари, маҳаллий рефлектор ѐйларининг сезувчи 
ва ассоциатив нейронларини тутади. Интрамурал чигалларда тузилишига 

---

367 
кўра, ҳужайраларнинг Догель томонидан тасвирланган уч тури фарқ 
қилинади:
1. 
Узун аксонли
эффектор нейронлар ѐки Догелнинг I тип ҳужайралари 
кўпгина калта шохланувчи дендритлар ва ганглиядан ташқарига кетувчи 
узун аксон тутади. Айтиб ўтиш лозимки, ушбу нейронларнинг аксонлари 
фақат интрамурал тугуннинг бошқа ҳужайраларига нисбатангина узун. 
Симпатик ва парасимпатик нерв системасининг эффектор нейронлари 
аксонларига қараганда эса улар анча калта. Узун аксонли нейронлар 
ҳужайраларнинг асосий тури бўлиб, улар холинэргик синапслар ѐрдамида 
преганглионар толалардан сигналларни қабул қилади ва ушбу сигналларни 
ганглия жойлашган аъзоларнинг эффектор ѐки ишчи тузилмаларига 
(масалан, силлиқ мушак ҳужайраларига) узатади. Улар медиатор сифатида 
норадреналин хизмат қиладиган синапсларни ҳосил бўлишида қатнашади. 
2.
Тенг ўсимтали
сезувчи нейронлар ѐки Догелнинг II тип ҳужайралари. 
Ҳақиқий сезувчи нерв тугунларининг нейронларидан фарқли ўлароқ ушбу 
ҳужайралар мультиполяр ҳисобланади, яъни бир эмас, бир нечта 
дендритлар тутади. Морфологик белгиларига кўра ўсимталарнинг қай бири
аксон эканлигини ажратиб бўлмайди, чунки ўсимталар шохланмасдан 
ҳужайра танасидан анча узоққа кетади. Ушбу ҳужайраларнинг дендритлари 
аъзода сезувчи нерв охирларини ҳосил қилади. Улардан келаѐтган 
сигналлар ҳужайрадан дарҳол ўша тугуннинг эффектор нейронига 
(Догелнинг I тип ҳужайралари) узатилади. Шундай қилиб, икки нейронли 
периферик ѐки маҳаллий рефлектор ѐйи ҳосил бўлади, яъни ѐйнинг барча 
нейронлари марказий нерв системасидан ташқарида жойлашади. 
3.