Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Нефроннинг (Генли) қовузлоғи
ингичка бўлимдан ва йўғон қисмлардан 
иборат. Пўстлоқ нефронларида ингичка бўлим фақат пастга тушувчи 
қисмдан иборат. Юкстамедулляр нефронларда эса ингичка бўлим қисман 
юқорига ҳам кўтарилади. Ингичка бўлим диаметри 13-15 мкм бўлиб, девори 
ясси эпителий ҳужайраларидан иборат. Ҳужайра цитоплазмаси оч, 
органеллалари эса кам. Ҳужайраларнинг апикал қисми 1-2 та калта 
микроворсинкалар тутади. Бу найча ҳужайралари орқали сув қайта сўрилади. 
Нефрон қовузлоғининг йўғон қисми (юқорига кўтарилувчи қисми) диаметри 
30 мкм бўлган найчадан иборат бўлиб, ҳужайралари дистал бўлим 
ҳужайраларини эслатади. 
Нефроннинг дистал бўлими
икки: тўғри қисм ва эгри-бугри 
сегментларга бўлинади. Тўғри қисм ҳужайралари кубсимон бўлиб апикал 
юзасида 
калта, 
микроворсинкаларга 
ўхшаш 
ўсимталар 
учрайди. 
Ҳужайранинг латерал юзасида бир-бири билан туташувчи кўп сонли 
ўсимталар мавжуд. Базал мембрана бурмалар ҳосил қилади, улар орасида 
кристалари кўп бўлган митохондриялар ѐтади. 
Дистал каналчанинг тўғри қисмида натрийнинг факулътатив реабсорбцияси 
содир бўлади, бу бирламчи сийдикнинг осмотик босимининг пасайишига 
олиб келади. Натрийнинг факулътатив реабсорбтцияси актив жараѐн бўлиб, 
осмотик ва электрокимѐвий градиентга қарши амалга оширилади. Дистал 
каналчанинг эгри-бугри қисми ҳужайралари паст цилиндрсимон бўлиб, 
мембранаси ва органеллаларининг тузилиши тўғри бўлим ҳужайраларининг 

---

717 
тузилишига 
ўхшайди. 
Нефроннинг 
дистал 
най 
ҳужайраларида 
митохондрняларнинг кўп бўлиши ва уларда АТФ-аза активлигининг 
юқорилиги ҳамда митохондрияларнинг ҳужайра базал ва латерал 
мембраналари билан боғлиқлиги сийдикнинг концентратциясини ошириш 
каби мураккаб фаолиятини амалга оширувчи омиллардан ҳисобланади.