Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Шиллиқ ости парда
сийрак толали шаклланмаган бириктирувчи 
тўқимадан тузилган бўлиб, кўплаб вена томирлари, нерв охирлари ва нерв 

---

690 
чигаллари тутади. Бу пардада шунингдек, мушак пардага қадар давом этувчи 
найсимон безлар бўлади. 
Тўғри ичакнинг 
мушак пардаси
икки - ички (айлана) ва ташқи(бўйлама) 
қават бўлиб жойлашган силлиқ мушак ҳужайраларидан иборат. Айлана 
мушаклар тўғри ичакнинг юқори ва қуйи қисмларида қалинлашиб, сфинктер 
ҳосил қилади. Қуйи сфинктер кўндаланг-тарғил мушакдан ташкил топган. 
Тўғри ичак мушак пардасининг ташқи бўйлама қавати йўғон ичакдан фарқ 
қилиб яхлитдир. Мушак тутамлари орасида нерв чигаллари ва қон 
томирларга бой бўлган сийрак толали шаклланмаган бириктирувчи тўқима 
қатламлари жойлашади.
Сероз парда
тўғри ичакнинг фақатгина юқори қисмини қоплайди, 
дистал қисми эса адвентициал парда билан ўралган бўлади. 
 
МЕЪДА ОСТИ БЕЗИ 

Меъда ости бези
овқат ҳазм қилиш системасининг йирик безларидан 
бири ҳисобланади. У аралаш без бўлиб, эндокрин ва экзокрин қисмлардан 
иборат. Безнинг экзокрин қисмида трипсин, хемотрипсин, карбокси-
пептидаза, амилаза, липаза, эстераза каби ферментларга бой бўлган
панкреатик шира ишлаб чиқарилади. Панкреатик шира безнинг чиқарув найи 
орқали ўн икки бармоқ ичакка тушади ва унинг ферментлари таъсирида
оқсил, карбонсув ва ѐғлар охирги маҳсулотлари (мономерлари)гача 
парчаланади. Эндокрин қисмида инсулин, глюкагон, соматостатин, панкреа-
тик полипептид, вазоактив интестинал полипептид каби гормонлар ишлаб 
чиқарилади. Бу гормонлар организмда углеводлар, оқсиллар ва ѐғлар 
алмашинувини бошқаришда иштирок этади. 
Тараққиёти.
Меъда ости бези ҳомила тараққиѐтининг 3-4-ҳафтасида 
бирламчи ичакнинг дорзал ва 2 та вентрал эпителиал бўртмаларидан 
ривожланади. Дорзал бўртмадан безнинг тана ва дум қисми, вентрал 
бўртмадан бош қисми ва безнинг чиқарув найлари ривожланади.

---

691