Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Ўпкалар 
Ўпкалар кўкрак бўшлиғининг катта қисмини эгаллаб турувчи ва нафас 

---

589 
олиш деворларига қараб ўз шаклини доим ўзгартириб турувчи жуфт 
органдир. Ўнг ўпка 3 бўлакдан, чап ўпка эса 2 бўлакдан иборат. Ўпка ташқи 
юзаси сероз парда - висцерал плевра билан ўралган (расм 14.7). 
 
Ўпканинг тузилиши 
Кекирдак бош бронхларга (бирламчи) бўлинади ва ўпка дарвозасидан 
ўпкага киради. Ўпка дарвозасига артериялар ҳам киради, веналар ва лимфа 
томирлари эса чиқадилар. Бу тузилмалар зич толали бириктирувчи тўқима 
билан ўралади ва улар биргаликда 
ўпка илдизини
хосил қилади. Ўпкаҳаво 
ўтказиш йўллари, бронх дарахти ва нафас олиш системасининг респиратор 
бўлими - алвеолалар системасидан тузилган. Ўнг ва чап ўпка 10 тадан бронх - 
ўпка сегментларидан тузилган бўлиб, ҳар бир сегмент ўпка паренхимасининг 
 
 
 
Расм 14.7. Ҳаво ўтказувчи йўллар ва 
ўпка респиратор бўлимининг схемаси: 
1-трахея
2-бош бронх
3-йирик ўпка ичи бронхлари
4-ўрта бронхлар
5-кичик бронхлар
6-терминал бронхиолалар
7-респиратор бронхиолалар
8-алвеоляр йўллар
9-алвеоляр қопчалар
Доира ичида - ацинус
 

---

590 
бир қисмидир. Сегментда ўпка ичидаги йирик бронхлар ва унинг тармоқлари 
ҳамда ўпка артерияси ва веналар ҳам бўлади. Сегментлар бириктирувчи 
тўқимали тўсиқлар билан ажралиб туради. Ўпканинг ҳар бир бўлаги 
бириктирувчи тўқимали тўсиқлар орқали бўлакчаларга бўлинади. Тўсиқлар 
ҳомилада кучли ривожланган, катталарда эса кучсиз бўлиб, бўлакчалараро 
чегара ѐмон ифодаланган.Бу тўсиқларда турли калибрдаги бронхлар, қон 
томирлар ва нервлар жойлашади. Ўпка бўлакчалари пирамида шаклида 
бўлади ва уларнинг учлари ўпка дарвозасига қараган бўлади.