|
YUMALOQ
CHUVALCHANGLAR TIPI.
ODAM ASKARIDASI VA
OSTRITSA.
Toʻgarak chuvalchanglarning morfoligik elementlari:
a-askaridaning ko‘ndalang kesmasi: 1-kutikula, 2-gipoderma, 3-muskulatura, 4-birlamchi tana boʻshligʻi, 5-
dorsal nerv, 6-ichak, 7-ajratuvchi kanal, bachadon, 9-tuxum yoʻllari, 10-tuxumdon, 11-ventral nerv; b-
kutikula tuzilishi sxemasi: 1-tashki qavat, 2-gomogen qavat, 3-ichki qavat,
4-bazal membrana, 5-tashqi qavatdagi kanallar; v-fagotsitar hujayra; g-ajratuvchi sistema: 1-ekskretor
hujayra, 2-yon ajratuvchi hujayralar, 3-ajratuvchi teshik; d-nerv sistemasi: 1-sezgir nerv oxirlari, 2-nerv
gangliyalari, 3-xalkum oldi nerv xalaqasi, 4-dorsal nerv stvoli, 5-ventral
nerv stvoli, 6-yon nerv stvollar
Yumaloq chuvalchanglar — Nematodalar
-tanasi choʻziq silindrsimon shaklda, ikki tomoni uchlangan
-tanasi segmentlarga boʻlinmagan, koʻndalang kesim doira shaklida
-teri mushak xaltasi – kutikula, gipoderma va mushaklardan iborat
-birlamchi tana boʻshligʻi bor
-Hazm, ayirish, nerv va jinsiy organlari rivojlangan
Odam askaridasi – Ascaris lumricoides – askaridoz kasalligi qoʻzgʻatuvchisi
Yumaloq chuvalchanglar — Nemathelminthes tipiga
xarakteristika
• Embrional rivajlanishi uch qavat: ekto,
endo, mezodermadan iboradi;
• Teri - mushak xaltasi va birlamchi tana
bo‘shlig‘iga ega;
• Billateral simmetrik;
• Rivojlangan organlar sistmasiga (mushak,
ovqat xazm qilish, ayirish, nerv, jinsiy) ega;
• Jinsiy jixatdan ayrim jinsli.
Asl yumaloq chuvalchanglar - Nematoda
• Odam askaridasi – Ascaris lumbricoides
• Ostritsa — Enterobius vermicularis
• Qil boshli gijja – Trichocerphalus trichiurus
• Egri boshli gijja – Ancylostoma duodenale
• Trixinella – Trichinella spiralis
• Rishta – Dracunculus medinensis
• Qilsimon gijja — Filariya bankrofti
Odam askaridasi (Ascaris lumricoides)
• Askaridoz qo‘zgatuvchisi
• Ingichka ichakda parazitlik
qiladi
• Shimol va saxrolardan
tashqari xamma xududda.
tarqalgan
• Ayrim jinsli
• Urgochisining uzunligi - 40
sm, jinsiy organlari - juft
• Erkagining uzunligi - 20-25
sm, orqa uchi qorin tomonga
egilgan, jinsiy organlari - toq
Odam askaridasi
• Teri-muskul
qopchasi kutikula,
gipoderma va
muskul qavatlardan
tuzilgan
• Birlamchi tana
bo‘shlig‘i mavjud
• Ovqat xazm qilish,
ayirish, nerv
sistemalari
rivojlangan
Odam askaridasi (ascaris lumricoides
Odam askaridasining morfologiyasi hamda rivojlanish sikli (Ascaris lumbricoides):
a - lichinkalarning gepatopulmonal migratsiyasining sxemasi: 1 – ogʻiz, 2
ingichka ichak, 3 - jigar, 4 - yurak, 5 - o‘pka
6 - ichki tuzilish: 1 – xalqum oldi nerv xalqasi, 2 - anal teshigi 3 - ajratuvchi
kanal, 4 - tuxum yoʻli, 5 - qin. 6 - bachadon,
7 - tuxumdon, 9 - ichak; v - rivojlanish sikli: 1 - xoʻjayin organizmidagi
yetilgan askaridalar, 2 - urugʻlangan tuxum,
3 – invazion tuxum, 4 - yuqish faktori
Odam askaridasininv hayot sikli
• Antroponoz— faqat odam
organizmida
parazitlik qiladi
• Geogelʼmint
• Odam uchun invazion —
lichinkali tuxumlar
• Migratsiya davrini o‘tadi
• Lichinkalar migratsiyasi
2 xafta davom etadi
• Yetuk shaklga aylanish
uchun 70-75 kun ketadi
• Yetuk shakli 1 yilgacha
yashashi mumkin
Trixinella - Trichinella spiralis
odamlarda trixinellez kasallik
qo‘zg‘atuvchisi
Ostritsa - Enterobius vermicularis -
enterebioz kasalligi qo'zg'atuvchisi
Ostritsa (enterobius virmicularis):
a - urg‘ochi ostritsaning tuzilishi: 1 - ogʻiz, 2- vezikula, 3 - qiziloʻngach, 4 -
bulbus (qiziloʻngachning kengaygan qismi),
5- ichak, 6 - tuxumdon, 7 - anal teshigi, 8 - bachadon, 9- ogʻiz teshigi; b -
ostritsaning rivojlanish sikli: 1 -xoʻjayin organizmidagi jinsiy yetilgan urg‘ochi, 2-
yetilmagan tuxum, 3 - yetilgan tuxum, 4 - yuqish faktori.
Ostritsa — Enterobius vermicularis — enterobioz
kasalligini qo'zg'atuvchisi
• Odamning ingichka
ichagi pastki qismida va
yo‘g‘on ichakning
boshlangich qismida
parazitlik qiladi
• Urgochisini uzunligi -
10-12 mm, erkagi-5
mm,
orqa kismi spiralsimon
o‘ralgan;
• Xarakterli belgilari:
Vezikula – tana oldingi
qismida pufaksimon tuzilma;
Bulbus – qizilo'ngach keyingi
qismi;
• Bu tuzilmalar parazitning
ichak devoriga yopishib
joylashishiga yordam beradi;
• Parazit ichak suyuqligi bilan,
baʼzan qon bilan oziqlanadi;
Ostritsa — Enterobius vermicularis — antroponoz kasalliklar
guruhiga kiradi
• Patogen taʼsiri: - Parazit
tuxum qo'ygan joy qattik qichishi
bolalarning asabiylashishi uyqusizlikka
sabab
bo'ladi; - Ayollarda jinsiy aʼzolar
yallig'lanishi mumkin;
• Laboratoriya tashxisi:
Terining anus atrofi burmalaridan
surtma olinib,preparat tayyorlanib,
mikroskop ostida tuxumlari aniqlanadi;
Ostritsa - Enterobius vermicularis - patogen ta'siri
va labarotoriya tashxisi
E'TIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT!
Do'stlaringiz bilan baham: | 
