Чума плотоядных (болезнь Карре)

1.2 Epizootologiya

Házirgi kúnde oba dúnyanıń kóplegen mámleketlerinde belgilengenler etilip atır. 1960 jılǵa shekem ol ıytlardıń barlıq málim viruslı kesellikleri arasında ólimge alıp keldi. Zaiflashtirilgan vakcinalardı islep shıǵıw hám keń qóllawdan keyin, kesellik sezilerli dárejede kemeytirildi. Biraq, kóplegen mámleketlerde, sonday-aq Rossiyada, ıytlardıń obası turaqlı túrde hám ásirese emlenmagan analardıńlardıń kushıklarında belgilengenler etiledi. Íyt (kanid) shańaraǵınıń túrli wákilleri virusqa beyim - úy iti, Rakun iti, qasqır, túlki, arktik túlki, shoqol. Mustilid shańaraǵınıń haywanları (Ferret, Mink, Sable, Qundız, Marten, Otter, Weasel, porsıq hám basqalar ) oba virusına da bayqaǵısh. Pıshıq obasidan gepard, Panter, Lynx, arıslan, leopard, jolbarıs hám basqalar kesel bolıp qalıwadı.pinnipedlar shańaraǵınıń jırtqısh wákilleri tárepinen oba keselligi anıqlandi.
Jinsidan qaramastan, hár qanday jas daǵı ıytlar kesellikke beyim. Ádebiyatda 10 -12 jas daǵı ıytlardıń jaǵdayları suwretlengen. Ana áyyemgiorlari bolmaǵan yamasa qorǵaw áyyemgiorlari dárejesi viruslı virustı zıyansizlantirishga ılayıq bolmaǵan kushıkchalar eń bayqaǵısh. Áyyemgiorlar kushıklardıń denesinde tuwılǵannan keyin 3-6 hápte dawamında saqlanadı.
Keselliktiń dáregi tiykarınan kesel ıytlar bolıp tabıladı. virus keselliktiń subklinik formasında haywanlardan ajralıp shıǵıwı múmkin. virustıń shıǵıwı kóz hám murın aǵıwı, qaqırıq, iriń, tupurik, sidik, iplas hám teri pustulalari menen júz boladı. virustıń izolyatsiyasi keselliktiń klinikalıq belgileri rawajlanıwınan aldın shama menen 5 kún ishinde hám kesellik belgileri rawajlanıwınıń pútkil dáwirinde gúzetiledi. Haywan dúzelgennen keyin, patogen uzaq waqıt dawamında átirap -ortalıqqa shiǵarıladı (2-3 ayǵasha ); bunday ıytlar virus tasıwshısı esaplanadı. Infektsion ushın eń úlken qáwip-bul dem alıw sindromidiń rawajlanıwı waqtında kesel ıytlar, sebebi bul dáwirde virustıń hawa arqalı tarqalıwı júz boladı.
Bul kesellik joqarı juqpalı bolıp, onıń kórsetkishi talay joqarı. Jırtqısh haywanlardıń hár túrlı túrleri ushın, eksperimental infektsiyaǵa kóre, ol 70 ten 100% ge shekem. Jırtqısh oba keseliniń tarqalıwı ádetde málim bir aymaq (pitomnik, ferma ) menen sheklenedi. oba jıldıń qálegen waqtında payda bolıwı múmkin, lekin kóbinese gúzek-qıs dáwirinde. Íytlerdıń infektsiyası tiykarınan dem alıw jolı menen júz boladı ; ol dominant esaplanadı, sebebi kóp muǵdarda virus shiǵarıladı. Íytlerdıń infektsiyası awız arqalı, teri, kon'yunktiva, murın silekey qabatı arqalı da júz bolıwı múmkin. Juqtırıwdıń tiykarǵı usılı -kesel ıytlardıń klinikalıq tárepten saw ıytlar menen tikkeley baylanısı. Keselliktiń tarqalıwında, ásirese pitomniklarda, virus menen pataslanǵan haywanlardı baǵıw quralları, sonıń menen birge xızmet kórsetiwshi xızmetkerler zárúrli rol oynawı múmkin. virustıń aerogen juǵıw jolin esapqa alǵan halda, ıytlardıń infektsiyası klinikalıq tárepten saw nawqaslardı iyiskelewde de júz bolıwı múmkin. Kesel ıytlar topıraqtı, oba virusın juqtırıw faktorına aylanatuǵın zatlardı juqtırıwadı. Íytler arasında epidemiya geyde kórgezbelerden keyin belgilengenler etiledi. Ol erda haywanlardıń joqarı konsentraciyası sebepli jasırın keseller ámeldegi bolǵanda qayta juqtırıw qáwipi artadı. virustıń mexanik tasıwshısı retinde qus, tıshqanlar, kalamushlar, Pıshıqlar bolıwı múmkin.