Chorva, parranda va baliq mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash

Sut tarkibidagi mineral tuzlar. Sut tarkibidagi mineral tuzlar miqdor jihatidan uncha ko‘p bo‘lmasa-
107



da, ular hayvon organizmi uchun va sut mahsulotlari tayyorlash texnologiyasida muhim ahamiyatga ega.
Mineral tuzlar sutga o‘tsa-da, uning miqdor ko‘rsatkichlari qondagisidan boshqacha bo‘ladi. Bunga asosiy sabab, sut bezlarining faoliyati jarayonida ular- da tanlash va boshqarish xususiyatlarining o‘ziga xos bo‘lishidir. Sut tarkibida mineral tuzlardan: kalsiy, magniy, fosfor, natriy, kaliy, xlor, temir kabilar ko‘p- roq uchraydi. Umuman, sut tarkibidagi mineral tuz- lar miqdorini sutni kuydirgandan so‘ng olingan kul og‘irligiga qarab aniqlanadi. Tekshirishlardan aniqla- nishicha, sutdagi mineral tuzlar deyarli doimiy bo‘1- gani holda 0,70-0,75 foiz atrofida uchraydi. Sut tarkibida mineral tuzlardan tashqari bir qancha tur mikroelementlar: marganets (0,15 mg/1), mis (0,8 mg/1), kobalt (0,25 mg/1), yod (0,08 mg/1), ruh (2 mg/1), litiy va temir (1,3 mg/1), shuningdek, maTum miqdorda: ni- kel, xrom, alyuminiy, qo‘rg‘oshin, qalay, titan, kumush, geliy, rubiliy va boshqalar aniqlangan.
M ikroelementlar muhim ahamiyatga ega boTga- ni holda ulaming har biri maTum murakkab vazifani bajaradi. Masalan, marganets organizmda vitaminlar hosil boTishida, ulami o‘zlashtirishda va organizm- laming o‘sishida muhim rol o'ynasa, mis qon tarkibida gemoglobin moddasini hosil qilishda muhim vazifani bajaradi. Rux hayvonlaming ko'payish jarayonida aktiv ishtirok qiladi, chunki u ko‘proq hayvon urug‘i (sperma)da yig‘iladi. Kobalt B gumh vitaminlar tarkibida uchraydi. Yod esa tiroksin gormoni tarkibida boTgani holda hayvonlardagi qalqonsimon bez faoliyati uchun muhim manba hisoblanadi. Umuman, sut tarkibidagi mineral tuzlar sut bezlari yordamida miqdor va sifat jihatidan o‘zgargan holda qondan o‘tadi. Bu o'zgarishlar asosan sut bezlari faoliyati va aktivligi bilan belgilanadi degan farazlar bor.
108