Chizmachilik

Rezbaning  sbegi,  protochkasi  va  faskasi.  Rezbali  detallarning  rezba  o‘yilgan 
qismida  to‘la  profilli  yuzasidan  tashqari  to‘la  bo‘lmagan  yuzasi  mavjud  bo‘lib,  u 
rezbaning  chiqishi  deyiladi.  Rezbaning  chiqishi  ikki  xil  bo‘lib,  ular  sbeg  va 
protochka  deyiladi.  Profili  to‘la  bo‘lmagan  rezbaning  chiqishi  rezbaning  sbegi 
deyiladi  va  u  chizmada  rezba  chegarasidan  so‘ng  konturga  yo‘nalgan  ingichka 
tutash chiziqda tasvirlanadi (10.17-rasm, b ). 
 Kerak  bo‘lganda  sbeg  uzunligi  o‘lchami  ko‘rsatiladi  (10.17-rasm,  c).  Rezba 
uzunligi sbegsiz (10.17-rasm, a), sbegi bilan (10.17-rasm, b) ko‘rsatilishi mumkin. 
Sbeglar  rezbaning  tiralish  (tayanch)  yuzalarigacha  bo‘lgan  to‘la  qirqilmagan  t 
qismi 10.18-rasm, a, c  yoki 10.18-rasm, b, d  lardagidek tasvirlanishi mumkin. 
   
  
 
10.17-rasm 
 
10.18-rasm 

---

144 
 
Sbeg o‘rniga ishlangan halqasimon ariqcha protochka deyiladi (10.19-rasm, a, 
b).  Rezba  qirqish  asbobining  rezba  qirquvchi  qismi  shu  protochkaga  chiqadi. 
Protochkalarning eni va chuqurligi rezbaning diametriga qarab o‘yiladi. 
Tashqi  rezbalar  uchun  protochkaning  diametri  rezbaning  ichki  diametridan 
kichikroq  bo‘lishi  lozim.  Teshikdagi  protochkalarning  diametri  rezbaning  tashqi 
(katta)  diametridan  kattaroq  bo‘lishi  kerak.  Rezba  sbegi  va  protochkalarning 
o‘lchamlari O‘zDSt 27148: 2003 bilan belgilangan. 
10.19-rasm 
Teshikdagi  rezbaga  bolt  rezbasi  oson  kirishi  va  rezbaning  oxirgi  o‘ramlarini 
shikastlanishdan saqlash uchun teshik va sterjen rezbalari uchiga faskalar ishlanadi 
(10.20-rasm, a, b). Faskalar c harfi bilan belgilanadi va c = 0,1 ... 0,15 d kattalikda, 
chiziqli  burchagi  rezba  o‘qiga  nisbatan  δ  =  90°  da  qirqiladi.  Chizmada  faskaning 
balandligi  va  bir  tomonidagi  burchagi  ko‘rsatiladi  (cx45°).  Rezbaning  ingichka 
tutash chiziqda tasvirlangan ichki diametri faska chegarasini ko‘rsatuvchi chiziqni 
kesib o‘tadi (10.19-rasm, a, b ). 
          10.20-rasm