Chizmachilik

Rezbalarni chizmada tasvirlash va belgilash (O‘zDSt 2.311:2003). Rezba sterjen 
sirtida  o‘yilgan  bo‘lsa,  tashqi  rezba  deyilib,  u  bolt,  shpilka,  vintlarda  uchraydi. 
Teshikka  o‘yilgan  bo‘lsa,  ichki  rezba  deyilib,  u  gayka,  mufta,  shpilka  uyalarida 
tatbiq qilinadi.  
Sterjendagi  rezbaning  tashqi  (katta)  diametri  d  asosiy  tutash  yo‘g‘on  chiziq 
bilan  ichki  (kichik)  diametri  d
1
  ingichka  tutash  chiziq  bilan,  tasvirlanadi  (10.8-
rasm,  a).  Teshikdagi  rezbaning  tashqi  (katta)  diametri  d  ingichka  tutash,  ichki 
(kichik)  diametri d
1
  asosiy  yo‘g‘on  tutash  chiziqlar  bilan  tasvirlanadi  (10.8-rasm, 
b).  Rezbali  teshik  qirqimga  tushmasa,  ikkala  (tashqi  va  ichki)  diametr  bir  xil 
yo‘g‘onlikdagi shtrix chiziq bilan tasvirlanadi (10.8-rasm, c). 

---

141 
 
    
10.8-rasm  
 
 
Konussimon rezbalarning chizmalarda tasvirlanishi 10.9-rasmda ko‘rsatigan. 
 ichki 
        
 
10.9-rasm 
Rezbaning katta diametri d - 20 mm. bo‘lsa, kichik diametri d
1
 = 0,85 bo‘lib, 
d
1
 =17 mm.da chiziladi (10.10-rasm, a, b). Sterjenning o‘qiga parallel tekislikdagi 
tasvirida  rezbaning  ichki  diametri  ingichka  tutash  chiziqda  sbegsiz  tasvirlansa, 
toretsiga  parallel  tekislikdagi  tasvirida  rezbaning  ichki  diametri  aylananing 
taxminan 3/4 qismiga teng ingichka tutash chiziqda, markaziy simmetrik o‘qlardan 
biriga ozgina yetmasa, ikkinchisidan ozgina o‘tkazilib tasvirlanadi. 
 
 
 
 
tashqi
 
a
 
b
 
 
a 
b 

---

142 
 
10.10-rasm                                         10.11-rasm 
Rezbali  detallarning  qirqimi  va  kesimida  yuzalar  rezbaning  konturigacha 
shtrixlanadi (10.11-rasm, a, b ). 
Berk teshikdagi rezbalar 10.12-rasm, a, b, c  dagidek tasvirlanadi. 
  
                          a                              b                               c 
10.12-rasm 
Chizmalarda faskalar torets ko‘rinishida tasvirlanmaydi (10.13-rasm, a, b, c). 
Profili  standart  bo‘lmagan  rezbalar  butun  kerakli  o‘lchamlari,  ya’ni  kirimlar 
soni,  chap  yo‘lliligi  to‘g‘risidagi  ma’lumotlar  bilan  birga  «Rezba»  so‘zi  qo‘shib 
ko‘rsatiladi (10.14-rasm, a, b). 
10.13-rasm 
     10.14-rasm 
 
Rezbali  birikmalarda  sterjenning  uchi  teshik  yuzasi  bilan  to‘g‘ri  kelsa 
(10.15-rasm,  a)  yoki sterjen chiqib tursa  (10.15-rasm,  b), yon  ko‘rinishida sterjen 
rezbasi  tasvirlanadi.  Sterjen  uchi  chiqib  turmasa  (10.15-rasm,  c),  teshik  rezbasi 
tasvirlanadi. 
Trapetsiyasimon, tirak, to‘g‘ri burchakli rezbali birikmalarda rezba profilini 
yaqqolroq  ko‘rsatish  uchun  rezbaning  bir  qismi  mahalliy  qirqimda  ko‘rsatiladi 
(10.16-rasm). 

---

143 
 
         
 
                                    10.15-rasm                                  10.16-rasm