Chizmachilik

 
a) atmosfera bosimli aylanma barabanli
 
 
b) atmosfera bosimidan past bosimli, aylanma barabanli
 
 
5. Rotorli quritish
 
 
a) atmosfera bosimli
 
 
b) atmosfera bosimidan past bosimli 
 
6. Kamerali quritish 
 
7. Tunnelli quritish 
 
 
D.Truboprovod elementlarining shartli grafik belgilari (O‘zDSt 2.784:98) 
Nomi 
Shartli belgisi 
1. Truboprovod chizig‘i 
 
2. Truboprovodlarning ulanishi 
 
3. Truboprovodlarning ulanmay kesishishi 
 
4. Vertikal stoykali truboprovod 
 
5. Ajraladigan qilib biriktirilgan truboprovod: 
 
a) umumiy belgilanishi
 
 
b) flyanesli
 
 
d) shtutserli
 
 
e) muftali rezbali
 
 
f ) elastik muftali
 
 
6. Ajralishga mo‘ljallangan truboprovod oxiri:
 
 
a) umumiy belgilanishi 
 
b) flyanesli 
 
d) shtutserli rezbali 
 
e) muftali rezbali 
 
f ) elastik muftali 
 
7. Turli sifonlar 
 
8. Truboprovod tayanchi: 
 
a) qo‘zg‘almas 
 
b) siljiydigan 
 
d) sharikli 
 
e) yo‘naltiruvchi 
 

---

240 
 
f ) sirpanuvchi 
 
 
E.Truboprovod armaturalarining shartli grafik belgilari (O‘zDSt 2.785:98) 
Nomi 
Shartli belgisi 
1. Boshqarilmaydigan ventil, klapanlar: 
 
a) o‘tkazuvchi 
 
b) burchakli 
 
d) uch yo‘nalishli 
 
2. Boshqariladigan ventil, klapan: 
 
a) o‘tkazuvchi
 
 
b) burchakli
 
 
3. Saqlagichli o‘tkazuvchi klapan
 
 
4. Drosselli klapan
 
 
5. Zadvijka
 
 
6. Kran:
 
 
a) o‘tkazuvchi 
 
b) burchakli 
 
d) uch yo‘nalishli 
 
e) to‘rt yo‘nalishli 
 
7. Aralashtiruvchi kran: 
 
a) umumiy belgilanishi 
 
b) to‘rli dush 
 
8. Tindirgich (otstoynik): 
 
a) basseynli 
 
b) bir kamerali 
 
d) ko‘p kamerali 
 
9. Filtr: 
 
a) qumli 
 
b) barabanli 
 

---

241 
 
d) lentali 
 
  
30. Kinematik sxemalar (O‘zDSt 2.701:98) 
Kinematik sxemalar prinsipial, strukturali va funksional turlarga bo‘Iinadi. 
Prinsipial  sxemada  barcha  kinematik  elementlarning  to‘plami  va  ularning 
bog‘lanishi,  boshqarilishi,  sozlanishi  va  harakatlarning  nazorat  qilinishi 
ko‘rsatiladi.  Sxemada  mexanik  va  nomexanik  juftlar,  zanjirlar  va  guruhlar 
orasidagi bog‘lanishlar ko‘rsatiladi. Bundan tashqari, harakatga keltiruvchi manba 
bilan bog‘lanishlik ko‘rsatiladi. 
Sxemada  vallar,  o‘qlar,  sterjenlar,  shatun  kabilar  s  yo‘g‘onlikdagi  asosiy 
tutash chiziq bilan chiziladi. Sxema elementlari s/2 yo‘g‘onlikdagi ingichka tutash 
chiziq  bilan,  buyum  konturi  ichiga  chizilgan  sxema  s/3  yo‘g‘onlikdagi  ingichka 
tutash  chiziq  bilan  chiziladi.  Tutash  zvenolarining  orasidagi  kinematik 
bog‘lanishlar  s/2  yo‘g‘onlikdagi  shtrix  chiziq  bilan,  elementlar  orasidagi  yoki 
ularning harakat manbai bilan nomexanik (energetika) kinematik bog‘lanishlari s/2 
yo‘g‘onlikdagi ikki qatorli o‘zaro parallel shtrix chiziq bilan, elementlar orasidagi 
hisobiy  bog‘lanishlari  s/2  yo‘g‘onlikdagi  uch  qatorli  o‘zaro  parallel  shtrix  chiziq 
bilan tasvirlanadi. 
Sxemada  mashina  va  mexanizmlarning  zvenolari  orasidagi  harakatlarning 
o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatish  bilan  birga  vallarning  aylanma  harakat  soni, shkiv 
diametrlari, tishli g‘ildirak tishlarining soni, moduli, dvigatelning quvvati va texnik 
ko‘rsatmalar beriladi. 
Sxemada  kinematik  guruhlar  va  elementlar  vazifasini  chiqarish  chizig‘i 
tokchasi  ostiga  yozib  qo‘yish  mumkin.  Vallar  Rim  raqamlari  bilan,  qolgan 
elementlari  Arab  raqamlari  bilan  raqamlanadi.  Eng  ko‘p  tarqalgan  sxema 
elementlariga  harfiy  belgilar  qo‘yish  mumkin.  Standartga  muvofiq  umumiy 
mexanizmlar-A,  vallar-B,  kulachokli  mexanizm  elementlari  (kulachok,  itargich)-