Chirchiq davlat pedagogika instituti

Talabalar bilimini mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar:

1. 
   Vulkanlar qanday vujudga keladi?
   
2. 
   Intruziv jinslarning yer po‘stida yotish shakllari qanday bo’ladi?
   
3. 
   Magma differensiyasi nima?
   

4. Balchiq vulkanlar nima?

5. Vulkan turlarini ayting?

6. Lava nima?

7. Geyzerlar qanday vujudga keladi?

8. Kuchli zilzilalar qachon ro’y bergan

6.Mavzu: Mеtаmоrfik jаrаyonlаr

Reja

1.Metamorfik jarayonlar

2.Tog‘ jinslari, f.q.b-lari qimmatbaxo javoxirlar

qurilishda ishlatiladigan xomashyolar

Tayanch iboralar: Magmotogen jarayonlar, Metamorfizm, effuziv magmatizm, Ekzogen jarayonlar, Endogen jarayonlar, vulkanizm, intruziv tanalar

Metamorfizm jarayoni vaqtida bir vaqtni o‘zida birlamchi holidagi tog‘ jinslari tarkibida qisman bo‘lsa ham barbodlik va >keng ko‘lamda yemirilish (tog‘ jinslarining birlamchi struktura-yaari yo‘qolishi) hodisalari va yangi strukturalar ko‘rinishidagi jinslar mahsulotlari vujudga keladilar. Umuman olganda vaqtda tog‘ jinslari qattiq holida saqlanaveradi, ya’ni ular tarkibida erish va butunlay erib ketish hodisalari yuz bermai di. Geologik nuqtai nazaridan qaraganda metamorfizm jarayon-lari har doim magma va tektonik jarayonlari bilan bog‘liq bo‘-ladi. Regioial masshtabdagi metamorfizmlarni yuzaga kelishi uchun 450—500 (kaolinli qatlamlarda sinab ko‘rilgan) va 700— 750 (muskovitli qatlamlar) atrofidagi issiqliklar sarf bo‘-lishi nazariy va eksperimental ravishda aniqlangan. Metamor-fizm jarayonlari hatto yuqori harorat ostida — 900—950° (pi-roksen va giperstenli zonalar) ham sodir bo‘laverar ekan. Bu vaqtda issiqlikka juda ham chidamli bo‘lgan minerallardan tashkil topgan jinslargina metamorfizmga uchraydi. Terner va Ferxugen (1961) izlanishlari shuni ko‘rsatdiki, yuqori harorat ostida sodir bo‘ladigan metamorfizm jarayonlari Yer po‘stining 30—40 km chamasidagi chuqurlik pog‘onalarida yuz berar ekan. Regional metamorfizmi vaqtidagi bosim kuchini aniqlash uchun har xil solnshtirma hajmdagi mineral moddalarning turli bo-sim bosqichlarida o‘zgarishlarga qarab belgilanadi.

V. Sobolev (1961) giperstenli slaneslar va eklogitlar, nefe-linli va"jadentli jinslar bilan eksperimental ishlar olib borganda bosim kuchi 15—17 k/bar atrofida aniqlandi. Demak, Yer qobigining chuqur qatlamlari orasida metamorfik kristall jinslar hosil bo‘lishi uchun 7000 dan to 2000 (chuqurliklar yuza-siga qarab) atmosferagacha kuchga ega bo‘lgan bosim. kerak bo‘ladi.