Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

 
Mulk egalari o`zlariga tegishli mulk huquqidan g`ayriqonuniy maqsadlarda, 
birovning zarariga foydalanishga yo`l qo`yilmaydi.
 
Mulkdor huquqlari va vakolatlarining chegarasi O`zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasining 54-moddasida bayon qilingan bo`lib, unga asosan mulkdor o`z 
huquqlarini amalga oshirishda ekologik muhitga zarar yetkazmasligi, fuqarolar, 
yuridik shaxslar va davlatning huquqlarini hamda qonun bilan qo`riqlanadigan 
manfaatlarini buzmasligi shart.
 
Bu konstitutsiyaviy norma FKning 172-moddasida batafsil talqin qilingan. 
Ushbu moddaga asosan mulkdor o`z mulkiy huquqlarini amalga oshirishdan quyidagi 
shartlariga amal qilishi lozim:
 
1. Mulkdorning o`z huquqlarini amalga oshirishi boshqa shaxslarning 
huquqlarini va qonun bilan qo`riqlanadigan manfaatlarini buzmasligi shart;
 
2. Qonunlarda nazarda tutilgan hollarda, shartlarda va doirada mulkdor boshqa 
shaxslar uning mol-mulkidan cheklangan tarzda foydalanishiga yo`l qo`yishga 
majbur (masalan, ko`chmas mulk – yer uchastkasi egasi qo`shni yer uchastkasi egasi 
qo`shni yer uchastkasining egasidan zarur hollarda, boshqa yer uchastkalarining 
egalaridan ham o`zganing yer uchastkasidan cheklangan holda foydalanish (servitut) 
huquqini berishni talab qilishga haqli. Odatda, servitut piyodalar va transport yo`li, 
elektr, aloqa, gaz yoki suv quvurlari o`tkazish uchun zarur bo`lishi mumkin. Yer 
uchastkasida servitut belgilanishi yer egasini mulk huquqidan aslo mahrum qilmaydi. 
Servitutdan foydalanuvchi bilan yer uchastkasi egasi o`rtasida servitut haqida bitim 
tuzilib, u ko`chmas mulkka oid bitimlar kabi ro`yxatdan o`tkaziladi. Servitut 
belgilangan uchastkaning egasi agar qonunda boshqa tartib nazarda tutilmagan 
bo`lsa, servitut kimning foydasini ko`zlab belgilangan bo`lsa, o`sha shaxsdan 
uchastkadan foydalanganlik uchun mutanosib haq talab qilishga haqlidir (FKning 
173-moddasi);
 
3. Mulkdor o`zining ustunlik mavqeini suiiste'mol qilishga, boshqa shaxslarning 
huquqlarini va qonun bilan qo`riqlanadigan manfaatlarini kamsitadigan o`zga 
harakatlarni qilishga haqli emas;
 
4. Mulkdor o`z huquqini amalga oshirganda fuqarolarning sog`lig`iga va 
atrofmuhitga zarar yetkazishning oldini olish choralarini ko`rishga majbur. 
Mulk huquqining mazmunida nafaqat mulkdorning huquqlari, balki mol-mulkni 
saqlab turish burchi ham yotadi. FKning 174-moddasiga asosan, o`ziga qarashli mol-
mulkni saqlash, agar qonun hujjatlarida yoki shartnomada boshqacha tartib nazarda 
tutilgan bo`lmasa, mulk egasining zimmasida bo`ladi. Agar mulkdor bu majburiyatni 

---

123 
bajarmasa, ba'zi hollarda uning mulkiy huquqlari chegaralab qo`yilishi yoki mol-
mulk undan olib qo`yilishi haqida da'vo oldindan ogohlantirmasdan ham 
qo`zg`atilishi mumkin (Masalan, FKning 190-moddasida ko`zda tutilgan asoslar 
bo`yicha).