Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

13-mavzu. Ijara shartnomasining muddati. Patent huquqi. 
Reja: 
1.
 
Uy-joyni ijaraga berish shartnomasi.
2.
 
Uy-joyni ijaraga berish shrtnomasining shakli 
3.
 
Uy-joyni ijaraga beruvchi va oluvchining huquq hamda 
majburiyatlari 
4.
 
Patent huquqi 
1.Uy-joyni ijaraga berish shartnomasi
. Uy-joyni ijaraga berish shartnomasiga 
binoan bir taraf-uyjoyning mulkdori yoki u vakolat bergan shaxs (ijaraga beruvchi)-
boshqa taraf (ijaraga oluvchi)ga uy-joyda yashash uchun uni haq evaziga 
egalik qilish va foydalanishga topshirish majburiyatini oladi. 
Uy-joy yuridik shaxslarga ijara shartnomasi yoki boshqa shartnoma asosida 
egalik qilish va (yoki) foydalanish uchun topshirilishi mumkin. Yuridik shaxs uy-
joydan faqat fuqarolarning yashashi uchun foydalanishi mumkin. 
1. Sharhlanayotgan modda uy-joyni ijaraga berish munosabatlarini tartibga 
soladi, shunga ko'ra «tijorat ijarasi» hisoblanadi. «Tijorat ijarasi» atamasi 
qonunchilikda mustahkamlanmagan, biroq davlat uy-joy fondi (keyingi o'rinlarda — 
munitsipal, korxona ixtiyoridagi uy-joy fondi va maqsadga qaratilgan kommunal uy-
joy fondi)ga qarashli uy ijarasini uy-joy ijarasi shartnomasidan farqlash uchun 
qo'llaniladi.
Sharhlanayotgan 
moddaning 
birinchi 
qismida 
uy-joy 
tijorat 
ijarasi 
shartnomasiga aniqlik kiritilgan. Shartnoma bo'yicha ijaraga beruvchi sifatida uy-
joyning mulkdori yoki u vakolat (masalan, ishonchnoma) bergan shaxs bo'lishi 
mumkin. Ijaraga oluvchi sifatida faqatgina jismoniy shaxs ishtirok etishi mumkin. 
Fuqarolarning uy-joyni ijaraga berish huquqi to'g'risida gapirganda, O'zbekiston 
Respublikasi Oliy Sudi Plenumining 14.09.2001 y. № 22-sonli «Uy-joy nizolari 
bo'yicha sud amaliyoti to'g'risida»gi Qarori (5-bandning birinchi xat boshi)ga ko'ra, 
fuqarolar o'z shaxsiy mulki hisoblangan uy-joy yoki kvartirani o'zi bilan birga 
yashayotgan voyaga yetgan oila a'zolarining roziligi balan boshqa shaxslarni 
ko'chirib kirgizishi, shuningdek o'rnatilgan tartib bo'yicha yuridik yoki jismoniy 
shaxslarga ijaraga berishi mumkin.
Tijorat ijarasi uy-joy mulkdoriga daromad keltiradi. Shuning uchun, qonun 
chiqaruvchi uy-joyni ijaraga beruvchi haq evaziga berishini ko'rsatadi. Uyning qaysi 
qismi ijaraga berilayotgani (uy yoki uning bir qismi, kvartira yoki uning bir qismi)ni, 
shuningdek shuni ham nazardatutish kerakki qo'shimcha xonalar (oshxona, yo'lak, 
omborxona) shartnoma predmeti bo'lmaydi. Taraflar shartnomaga ko'ra huquq va 
majburiyatlarini, shartnoma muddatini, ijara haqini, shuningdek bularga kommunal 
to'lovlar kirishini aniqlaydilar. Agar kim to'lashi nazarda tutilmagan bo'lsa, to'lovlar 

---

177 
davomiyligi aniqlanadi, shuningdek boshqa shartlar ham, agar qonunda boshqa hol 
nazarda tutilmagan bo'lsa. Bu masalalar Fuqarolik Kodeksining 610–612-moddalari 
bilan hal qilinadi. 
2. Turar joy arendasi shartnomasi yuridik shaxslar bilan tuzilmaydi. Mazkur 
moddaning ikkinchi qismi turar joy yuridik shaxslarga ijara shartnomasi yoki boshqa 
shartnoma asosida egalik qilish va (yoki) foydalanish uchun topshirilishi mumkin 
(masalan, tekin foydalanish shartnomasi)ligi to'g'risidagi qoidani o'z ichiga oladi. 
Yuridik shaxs uy-joydan faqat fuqarolarning yashashi uchun foydalanishi mumkin. 
Bu masala to'liqroq Uy-joy Kodeksining 86-moddasida yoritilgan. Shunday qilib, 
turar joy arendasi shartnomasi — faqat yuridik shaxslarning uy-joyga egalik qilish va 
(yoki) foydalanishi uchun asos bo'lib xizmat qiladi. 
Bu masala to'liqroq Uy-joy Kodeksining 86-moddasida yoritilgan. Uy-joy 
Kodeksining 86-moddasiga ko'ra, turar joy arendasi shartnomasi yozma shaklda 
tuzilishi hamda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda (qarang O'zbekiston 
Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 84-moddasi: «Ko'chmas mulkni davlat 
ro'yxatidan o'tkazish», O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 2 
iyundagi 278-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Binolar va inshootlar davlat kadastrini 
yuritish tartibi to'g'risida»gi Nizomning 16–22-bandlari; Adliya vazirligi 
tomonidan 1998 yil 7 yanvarda 387-son bilan ro'yxatga olingan, Kommunal xizmat 
ko'rsatish vazirligi, arxitektura va qurilish davlat qo'mitasi, makroekonomika va 
statistika vazirligi Davlat mulkini boshqarish va tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash 
qo'mitasi, «Yergeodezkadastr» davlat qo'mitasi tomonidan tasdiqlangan «Bino va 
inshootlarni davlat ro'yxatidan o'tkazish tartibi to'g'risida»gi Yo'riqnoma) hisobga 
olinishi (ro'yxatdan o'tkazilishi) lozim. 
Tuman, shahar bino va inshootlari tuman bino va inshootlarining kadastr 
kitobida, bino va inshootlarning qismlari esa tuman reestr kitobida davlat ro'yxatiga 
olinadi. 
Davlat ro'yxatidan o'tkazishda kadastr yoki reestr kitobida, bino yoki inshootga 
nisbatan mulk huquqi (vujudga kelish, o'tkazish, cheklov va tugatish) shuningdek,
ob'ektni xarakterlovchi boshqa belgilar qayd etiladi. 
Adliya vazirligi tomonidan 1998 yil 7 yanvarda 387-son bilan ro'yxatga olingan 
«Bino va inshootlarni (ijara, garov, servitut yoki egalik huquqining cheklanishi) 
davlat ro'yxatidan o'tkazish tartibi to'g'risida»gi Yo'riqnomaning 55-moddasiga ko'ra, 
bino va inshootlarni bundan keyin ro'yxatga olish xuquqiy rejimi (ijara, garov, 
servitut yoki mulk yoki boshqa xuquqlarning chegaralanishlari) xujjatlarni taqdim 
etilishi bilan barobar olib boriladi (shartnomalarni, sud va xo'jalik sudining 
qarorlarini va boshqalar). Ko'chmas mol-mulkka bo'lgan huquqlarni va u haqda 
tuziladigan bitimlarni davlat ro'yxatidan o'tkazuvchi organ amalga oshirilgan 
ro'yxatdan o'tkazish hamda ro'yxatdan o'tkazilgan huquqlar haqidagi axborotni har 

---

178 
qanday shaxsga berishi shart (O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 84-
moddaning 3-qismi). 
Uy-joy Kodeksining 86-moddasiga ko'ra, turar joy arendasi shartnomasi 
quyidagilarni o'z ichiga olishi kerak: 
turar-joyni arendaga berish tartibi va uning qiymati; 
turar joy arendasining muddatlari; 
turar joyni arendaga berish shartlari va arenda haqi miqdori, uni to'lash 
muddatlari; 
arendaga 
beruvchi 
arendaga 
berayotgan 
turar 
joyning, 
muhandislik 
qurilmalarining holati to'g'risidagi ma'lumotlar; 
shartnoma muddati o'tishi bilan turar joyni arendaga beruvchiga qaytarish 
tartibi; 
arendaga berilgan turar joyga qarash, xizmat ko'rsatish va uni ta'mirlash bo'yicha 
taraflarning majburiyatlari; 
arendaga berilgan turar joyni ijaraga berish yoki ikkilamchi arendaga berish 
imkoniyatlari, shartlari va tartibi; 
taraflarning javobgarligi. 
Turar joy arendasi shartnomasiga taraflarning kelishuvi bo'yicha qonun 
hujjatlariga muvofiq boshqa shartlar ham kiritilishi mumkin.