Chirchiq davlat pedagogika instituti fizika kimyo fakulteti

Eng muhim oksidlarning ishlatilishi
Karbonat angidrid - CO₂
Havoning doimiy tarkibiy qismi bo’lib, uning 0,03%ini tashkil qiladi. O’simliklarning asosiy ozuqasi. Barcha yashil o’simliklar havodan bargi karbonat angidridni, ildizi orqali suvni olib, quyosh nuri ta’sirida ularni organic ozuqa moddalarga – qandlarga aylantiradi va havoga kislorodni ajratib chiqaradi. Bu jarayon fotosintez deb ataladi. Karbonat angidriddan salqin ichimliklarni gazlashda keng foydalaniladi. Sovutuvchi vosita sifatida karbonat angidridning qattiq holga keltirilgani – “quruq muz”dan foydalaniladi. Karbonat angidrid kir yuvish sodasi, ichimlik sodasi va boshqa ko’plab moddalar ishlab chiqarish uchun xomashyo sifatida ishlatiladi.


Kremniy (IV) oksidi - SiO₂
Kremniy (IV) oksidi ham tabiatda keng tarqalgan oksid bo’lib, asosan qum shaklida uchraydi. Qum eng muhim qurilish materiallaridan hisoblanadi. Kremniyning bu oksidining kristall tuzilishi o’ziga xos bo’lgan turi kvarts deb atalib, ultrabinafsha nurlarni to’liq o’tkazish xususiyatiga ega bo’lganligi uchun tibbiyotda ultrabinafsha nur bilan ishlovchi asboblarda qo’llaniladi. Qiyin suyuqlanuvchan bo’lganligi undan kimyoviy shishalar tayyorlash imkonini beradi. Kvartsning turli tabiiy ko’rinishlari: ametist, sapfir, xalsedon, yoqut minerallari – qimmatbaho va yarim qimmatbaho zargarlik toshlai sifatida ham ishlatiladi. Undan tashqari yarimo’tkazgichlar uchun kremniy yarimo’tkazgichi tayyorlashda asosiy materiallardan bo’lib hisoblanadi.
Caltsiy oksid - CaO
Bu oksid so’ndirilmagan ohak yoki mahalli tilde ohak deyiladi. Tabiatda keng tarqakgan ohaktoshni kuydirib olinadi. Qurilish sanoati uchun asosiy xomashyo material bo’lib hisoblanadi.undan turli qorishmalar, sement tayyorlanadi. Tuproqning kislotaliligi ortib ketganda ma’lum miqdorda uni neytrallash uchun ham ishlatiladi. Daraxtlar va boshqa o’simliklarni zararkunandalarni bartaraf etish uchun uning suvli eritmalaridan foydalaniladi. Kimyoviy moddalar ishlab chiqarishda ham katta ahamiyatga ega.