Chirchiq davlat pedagogika instituti fizika kimyo fakulteti

1. Suv ta’siridan tegishli gidroksid, kislota ta’siridan tuz hosil qiluvchi oksidlar asosli oksidlar deb aytiladi. Bunday oksidlar asoslar bilan reaksiyaga kirishmaydi. Masalan, K₂O, MgO, BaO, CaO.
K₂O + H₂O = 2KOH
K₂O + 2HNO₃ = 2KNO₃ + H₂O
MgO, B₂O₃, Fe₂O₃ elementlarning oksidlari suvda erimaydi va asos hosil qilish reaksiyalarida qatnashmaydi. Lekin ular kislotalarni neytrallaydi va shuning uchun asosli oksid hisoblanadi.
MgO + 2HCl = MgCl₂ +H₂O
Fe₂O₃ + 3H₂SO₄ = Fe₂(SO₄)₃ + 3H₂O
2. Suv ta’siridan kislota, ishqor ta’siridan tuz hosilqiladigan oksidlar kislotali oksidlar deb aytiladi. Bunday oksidlar kislotalar bilan reaksiyaga kirishmaydi. Masalan, SO₂, SO₃, N₂O₅, Cl₂O₇, P₂O₅ va h.k.
SO₃ + H₂O = H₂SO₄
SO₃ + 2NaOH = Na₂SO₄ + H₂O
Kislotali oksidlarni metallmaslar va o’zgaruvchi yuqori valentlik namoyon qiluvchi ba’zi metallar hosil qiladi. Masalan, CrO₃, Mn₂O₇ va hokazo.
3. Sharoitga qarab ham kislota, ham asos xossalarini namoyon qiladigan oksidlar amfoter oksidlar deyiladi. Amfoter oksidlar suv bilan bevosita birikmaydi, lekin ular ham kislota, ham asoslar bilan reaksiyaga kirishadi. Masalan:
Al₂O₃ + 6HCl = 2AlCl₃ + 3H₂O
Al₂O₃ + 2KOH = 2KAlO₂ + H₂O
kaliy metaaluminat
Bulardan tashqari indifferent va aralash oksidlar ham ma’lum.
4. Indifferent (betaraf) oksidlar. Kislotalar va asoslar bilan reaksiyaga kirishmaydigan, tuz hosil qilmaydigan oksidlar indifferent oksidlar deyiladi. Bularga misol qilib, quyidagilarni keltiramiz:
CO - uglerod (II) oksid; N₂O - azot (I) oksid; NO - azot (II) oksid; SiO - kremniy (II) oksid.

5.