Chiqarish markazi

6. AGROTEHNIK TAJRIBALARDAN PAHTA TOLASI TEHNOLOGIK 
KO‘RSATKICHLAR VA CHIGIT SIFATINI ANIQLASH UCHUN 
NAMUNALAR OLISH USLUBI 
 
Agrotehnik  tajribalarda  pahta  tolasi  tehnologik  hossalari  va  chigit  sifatini 
aniqlash  uchun  namunalar  olish  uslubiy  o„rganilayotgan  agrotehnik  tadbir  yoki 
omilning  pahta  hom  ashyosida  ro„y  beradigan  sifat  ko„rsatkichlarini  tavsiflashga 
hizmat qilish darkor. 
 
Shu sababli sinov uchun namunalar agrotehnik tajribalar variantining hisobli 
qismidan  qo„ldami,  mashinadami  terilgan  barcha  pahta  hom  ashyosining  har 
terimidagisidan  olinadi.  Sinov  uchun  mashinalar  variantdan  terilga  pahta  hom 
ashyosidan  turli  joyidan  (16  dan  kam  emas),  mashina  terimida  esa,  mashinaning 
bunkerlaridan olinadi. Variantdan olinadigan namuna vazni 500 grammcha bo„lishi 
kerak, har bir siqimda tahminan 35 g bo„ladi. 
 
Bir ko„sakdagi pahtaning o„rtacha vaznini aniqlash uchun variantning hisobli 
qismidan, har terimdan avval ko„saklarni sanab, qog„ozdan tayyorlangan yorliqlar 
(etiketka)  osilgan  (50-100  dona)  o„simliklardagi  ochilgan  jami  ko„saklar  pahtasi 
to„liq terib olinadi. Tahlil uchun har variantda 50-100 donadan ko„sak terib olinishi 
kerak. 

---

32 
 
 
Variantlar  bo„yicha  sifat  ko„rsatkichlarning  keskin  o„zgarishi  kutiladigan 
tajribalarda  sinov  uchun  namunalar  3,  6,  9,  va  12-hosil  shohlarining  (o„rta  tolali 
navlarida)  birinchi  o„rinlaridan  bevosita  har  bir  terim  oldindan  yoki  hosil 
bo„g„inlaridan (ingichka tolali g„o„za navlarida) yig„iladi. 
 
Pahta hom ashyosining batafsil tavsifi zarur bo„lgan dala tajribalarida sinov 
uchun namunalar tupning barcha joylaridan terib olinishi shart. Bunday namunalar 
o„simlikning hosilli har bir joyidan yorliqlar osilgan o„simliklardan 50-100 yoki 25 
tadan  yahshi  ochilgan  ko„sakdan  olinadi,  4  takrorlanishdan  yig„ilganda  har  bir 
namunada  400-450  grammdan  kam  pahta  bo„lmasligi  kerak.  Sinov  uchun 
namunalar  faqat  hisob  qatorlarida  bir  hil  o„simliklarning  hosil  o„rinlaridan  terib 
olinadi.  Ular  variantning  o„rtacha  tipik  hisobiy  qatorlaridagi  qismidan  hosili 
teriladigan o„simliklardan olinadi. Keyingi terimlarning har birida ham namunalar 
aynan shu o„simliklardan olinishi kerak. 
 
Agar navbatdagi terimda namuna olinadigan joyda ko„sak etilmagan bo„lsa, 
shu joylardagi ko„sak pahtasi kelgusi terimda qo„shib teriladi. 
 
Har bir tup bo„yicha har qaysi o„rindagi ko„sak pahtasi variantlar qaytariqlari 
bo„yicha alohida qopchalarga solinadi. 
 
Tupdagi hosilni navbat bilan bir laborant teradi va boshqasiga beradi, u esa 
pahta  namunasini  u  hakdagi  tegishli  qaydlar  uchun  yozilgan  qog„ozchali  qopcha 
ichiga joylashtiradi. 
 
Hosil  shohining  2,  3  va  h.k.  o„rinlaridagi  navbatdagi  ko„saklar  pahtasidan 
oldingi  o„rinda  bo„liq  ko„sak  bo„lsagina  terib  olinadi.  Agar  oldingi  o„rindagi 
ko„sak  (tuguncha)  to„kilgan  bo„lsa,  undan  keyingi  ko„sak  pahtasi  sinov  uchun 
namunaga olinmaydi, chunki uning sifat ko„rsatkichlari o„simlik kuchli oziqlanishi 
hisobiga yuqori bo„ladi. 
 
Navbatdagi ko„sak pahtasi qopchaga solinayotganda belgi qo„yiladi. Bu ish 
variant bo„yicha tipik tupdan har bir hosil o„rnida qogozdan yorliq osilgan 50-100 
tup  o„simlikdagi  ko„sak  pahtasi  yig„ulguncha  davom  ettiriladi.  Tupning  chekka 
qimslaridan ko„sak  pahtasini to„plab bo„lmaydi. Shuning  uchun  mavjud ko„saklar 
pahtasi terilishi ta‟minlanishi zarur.