Chiqarish markazi

4.1-chizma. Haydash chuqurligini egat o„lchagich va chizg„ich bilan aniqlash usuli. 
 
Bedazorlar  oddiy  «P-5-35  M»  rusumli  so„qa  bilan  shudgorlansa,  beda 
bahorda  yana  o„sib  ketadi.  Bu  qo„shimcha  choralar  qo„llab,  ortiqcha  mehnat  va 
mablag„ sarflashni talab etadi. SHuning uchun bedazorlar haydashdan oldin otvali 
olingan  so„qa  bilan  5-7  sm.  chuqurlikda  yumshatiladi.  Besh-o„n  kundan  keyin, 
bedaning qirqilga ildizlari quriganda, haydash chimqirqar oddiy so„qa yordamida 
amalga  oshiriladi.  Bedazorlarda  kesuvchi  chimqirqari  bo„lgan  qo„sh  qavatli 
so„qalarda  keng  foydalanish  zarur.  Bunda  chimqirqar  5-7  sm.  chuqurlikda 
o„rnatiladi:  Natijada  beda  ildizi  5-7  sm.  chuqurlikda  kesilib,  haydov  qatlamining 
tubiga tushiriladi. Bu uning bahorda o„sib chiqish imkoniyatini kamaytiradi. 

---

25 
 
 
G„allazorlarni  oddiy  «P-5-35  M»  rusumli  so„qa  yoki  ag„darma  so„qa 
yordamida  shudgorlashda  quyidagi  shartga  amal  qilish  zarur:  yuqori  qismi  (0-15 
sm  dagi)  chimqirqar  bilan  bug„doy  ang„izi  haydov  qatlami  tubiga  tushiriladi. 
Ang„izdan samarali foydalanish imkonini beradi. 
 
Kuzgi shudgor tugallangandan keyin bevosita shudgor paytida hosil bo„lgan 
marzalar  va  ariqlarni  tekislashga  kirishiladi.  Bu  ish  bo„laklar  orasidagi  himoya 
yo„laklarining  aynan  marza  va  ariqlar  hosil  bo„lgan  erlarida  va  dalaning  pastki 
qismida bajariladi, bo„lakning hisobli qismida esa qilinmaydi. 
 
Kuzda  haydalgan  dalani  tekislash  bahorda  haydalgan  erdagidek  tuproqning 
kuchli zichlanishiga olib kelmaydi. Kuzda er tekislashda greyderlar, buldozerlar va 
boshqa  mehanizmlardan  foydalanish  mumkin.  Tekislash  mehanizmlar  yordamida 
o„tkazilganda  haydov  qatlami  kuchli  zichlashadi.  Buning oldini olish  uchun  erlar 
zudlik bilan chizellanadi. 
 
Erta  bahorgi  tirmalash  va  tuproqqa  ekish  oldindan  ishlov  berish.  Tajriba 
dala  ishlarining,  hususan,  erta  bahorgi  tirmalashning  o„z  vaqtida  o„tkazilishi 
tuproqqa ekish oldindan ishlov berish sifatiga hal qiluvchi ta‟sir ko„rsatadi. Bu turli 
usullar va qurollarni, shuningdek, tuproqqa erta bahorgi va ekishdan oldingi ishlov 
berish sonini o„rganishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
 
Erta bahorgi tirmalash vaqti har bir muayyan holatda tuproq va bahorgi ob-
havo sharoitiga ko„ra belgilanadi. 
 
Tirmalash pushtlar nami qochib, tuproq yopishmaydigan bo„lganda, traktor 
o„tgach,  yuza  iz  qoladigan,bu  izni  tirma  yopib  keta  oladigan  paytida  o„tkaziladi. 
Bunda tuproq g„ovaklashadi, mayda donador kesakli bo„ladi. 
 
Tuproqni  obi-tobiga  kelganda  tirmalash,  bu  tadbirni  iloji  boricha  yurishlar 
sonini  kamaytirgan holda  amalga  oshirish  kerak. Tirmalash  maqbul  muddatda bir 
yurishda  bajarilgani  ma‟qul.  Bunda  tuproq  namni  saqlaydi,  yahshi  yumshatiladi, 
qatqalog„i  buziladi,  natijada  takroriy  tirmalash  bilan  undagi  begona  o„tlar 
yo„qotiladi. 
 
Tirmalash  ikki  qator  tirma  bir-biriga  tirkalgan  holda  o„tkaziladi.  SHu  bois 
traktor bir o„tishda tirmalar bilan ikki iz qoldiradi. 
 
Tuproq  qatqalog„ini  buzishda  bir  qatorli  qilib  tirkalgan  tirmalardan 
foydalaniladi. Bu, traktor o„tishini va tuproq zichlanishini kamaytiradi. 
 
Tuproqning  sifatli  yumshatishiga  tirma  tishlari  uzunligi  ta‟sir  qiladi. 
SHo„rlanmagan  erlarda  tishi  10  sm.  li  tirmalar  tuproqni  yahshi  yumshatadi. 
Qatqaloq tishi 45sm. li tirma bilan ishlanadi. Tirma tishlari 20 sm. li bo„lsa, tuproq 
ham  chuqurroq  yumshatiladi  va  uning  serkesak  bo„lishiga,  namlikni  tez 
yo„qotishga olib keladi.