Chiqarish markazi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

130 
I Bo‘laklangan usul 
(A.V.Sokolov bo‘yicha) 
Bo„laklangan usulni ko„rsatish uchun 4 takrorlanish va 4 variantdan tashkil 
topgan tajribada 23.1.1.-jadvaldagi hosil ko„rsatkichlari berilgan. 
23.1.1.-jadval 
Pahta hosili, s/ga 
Variantlar 
tartib raqami 
Takrorlanishlar
Hosilning 
variantlar 
bo„yicha 
yig„indisi, 
s/ga 
Variantlar 
bo„yicha 
o„rtacha 
hosil, s/ga 
I 
II 
III 
IV 
1 
29,9 
35,8 
37,2 
36,5 
139,4 
34,9 
2 
42,1 
43,6 
41,5 
44,2 
171,4 
42,9 
3 
37,9 
39,5 
40,8 
39,8 
158,0 
39,5 
4 
38,7 
36,6 
42,4 
38,9 
156,6 
39,2 
Takrorlanishlar 
bo„yicha hosil 
yig„indisi 
148,6 
155,5 
161,9 
159,4 
625,4 
- 
Takrorlanishlar 
bo„yicha 
o„rtacha hosil 
37,15 
38,88 
40,50 
39,85 
- 
39,1 
1-takrorlanishning 1-variantida hosildorlik eng past: 29,9 s/ga. U variantlar 
o„rtacha hosilidan 5 s/ga yoki 14 % kam. Bu, bir qarashda yo„l qo„yilgan hatodek 
tuyuladi. Og„ish ko„rsatkichni kvadratda ko„rsatamiz. Olingan kvadratlarni 
jamlaymiz va ular yig„indisini h -1 ga, ya‟ni 3ga bo„lamiz, kvadrat ildizidan 
chiqargandan keyin hosilning asosiy kvadratik og„ishi qiymati (δ) ni bir variant 
uchun olamiz ±3,32s (23.2.2.-jadval). 
Uni √n=√4, ya‟ni 2 ga bo„lib o„rtacha ko„rsatkichning kvadratli hatosini 
topamiz: m
1
=1,66 s. 
Bu o„rinda hato o„rtacha ko„rsatkich hamda mutloq qiymatlarda, s/ga da 
ifodalanadi. Tajriba aniqligi m% quyidagi formula bo„yicha hisoblanadi: 
Formulaga son qiymatlarini qo„yib, quyidagini topamiz; 
Tajribaning 1-varianti bo„yicha olingan ma‟lumotlar aniqligi ancha 
qoniqarsiz, ishonchsiz. Shuning uchun 29,9 ni tekshirish kerak. Ishonchsiz 
ma‟lumot ta‟lluqli bo„lgan snna, bu holda h
1
(birinchi tarkrorlanish, birinchi 
variant) B.A.Dospehov (1979) (kichik tanlov) bo„yicha ι(tau) aniqlanadi. Bu 
me‟zonning haqiqiy qiymati-ishonchsiz va undan oldingi yoki keyingi sana 
orasidagi ayirmaning variatsi qamroviga nisbatidan iborat: 
va 

---

131 
Shundan kelib chiqadigan bo„lsak, qatorning chekka hadidan bittasi yoki 
ikkalasi ham ishonchsiz hisoblanadi, lekin ularga yaqinroq h
2
va 
hn-1
emas, ular h
1
va h
n
lar bilan qiyoslanadi. 
h
1
...h
n
birinchidan ohirigacha takrorlanishlar tartibidir. 
ι me‟zonining haqiqiy qiymati ushbu formula bo„yicha quyidagiga tengdir. 
B.A.Dospehovda (1979) keltirilgan ma‟lumotlarga ko„ra. t me‟zonining 
qiymati 5% li darajada mukimligida 4 karrali takrorlanishda 0,955 ga teng bo„ladi. 
Agar ι hakiqiy ≥ ι nazariy bo„lsa, variant chikarib tashlanadi, agar ι
hak
ι
naz
dan 
kam bo„lsa, variant koldiriladi. Ushbu holda ι
hak
ι
naz
dan kam bo„lgani uchun
variant koldiriladi.