|
V.O‘simlikning qurigan, zararlangan va uzulgan barglarni hisoblash
Ma‟lumki, qand lavlagi ildizmevasining o„sish, rivojlanishi va qandlilik
darajasiga barglar faoliyatining ta‟siri katta. Darhakikat, barg qand lavlagi hayotida
muhim rol o„ynaydi. Shu bois qand lavlagining har bir rivojlanish davrida kator
oralarni mehanizmlar bilan kayta ishdash va boshka tashki ta‟sirlar tufayli nobud
bo„lgan barglar sonini hisobga olib borish zarur.
Qand lavlagida nobud bo„lgan barglar sonini aniqlash bir takrorlanishning
barcha variantlarida o„tkaziladi. Buning uchun diagonal bo„yicha har 3 qatordan
bittasida 2 tadan o„simlik belgilanadi. Tahlil uchun 20 ta o„simlik olinishi kerak.
Tahlil qator oralarini ishlashdan (rekultivatsiya) oldin va keyin o„tkaziladi.
Olingan natijalarni qayd etish uchun quyidagi jadval tuziladi.
26.3-jadval
Qand lavlagining zararlangan va uzilgan barglari sonini hisobga olish uchun
namunaviy shakl
Hisobl
anga
n kun
Ta
kr
or
lashla
r
Va
ria
ntl
ar t
artib
ra
qa
mi
O„
sim
li
kni t
artib
ra
qa
mi
Barglar soni
Qator
oralarini
ishlashga
qadar
Ishlangandan so„ng
Zararlanmagan
Zararlangan
Uzilgan
dona
%
dona
%
169
VI. Hosilni yig„ish va hisoblash
Qand lavlagining ildiz meva hosildorligini aniqlash amal-o„suv davri
davomida variantlarda diagonal bo„yicha belgilangan nuqtalarda amalga oshiriladi.
Hosildorlikni imkon qadar tajribaning barcha takrorlanishlarida aniqlangan ma‟qul,
bu esa yanada aniq ma‟lumotlar olishga yordam beradi.
Buning uchun belgilangan nuqtalardagi ildizmevalar kavlab olinadi. Ular
barglardan, tuproq qoldiqlaridan tozalanib, laboratoriya tarozilarida har bir nuqta
bo„yicha alohida-alohida tortiladi.
Ushbu ish amalga oshirilgandan keyin nuqtalar bo„yicha olingan
ma‟lumotlar o„zaro qo„shilib, umumlashtiriladi va o„rtachasi chiqariladi:
I=(α
1
+α
2
+α
3
)/3
Olingan ma‟lumotlarni ushbu formulaga qo„yib, yetishtirilgan hosilni hisoblaymiz:
U
h
=I*10000/Q
u
*Q
q
Bunda: U
h
– umumiy hosildorlik, s;
Q
u
– qator uzunligi (belgilangan nuqta), n/m;
Q
q
– qator orasi kengligi, sm;
I – ildizmevalar oralig„i,
kg.
Masalan: a
1
= 68,9 kg;
a
2
= 63,4 kg;
a
3
= 65,0 kg.
I = 68,9 +63,4 +65,0/3 = 197,3/3 = 65,7 kg
Y
h
= 65,7*10000/16,6*0,6 = 657000/9,96 = 65963,8 kg
yoki 659,6 sentner.
Qand lavlagining barg hosilini aniqlash ham shu usul bilan amalga
oshiriladi.
Qand lavlagi hosildorligi bo„yicha olingan natijalarni qayd etish uchun
quyidagi jadval tuziladi:
26.4-jadval
Qand lavlagining hosildorlik ko„rsatkichlarini qayd etish uchun namunaviy shakl
Tajriba
variantlari
Takrorlanishlar bo„yicha
ildizmevalar soni, dona
Takrorlanishlar bo„yicha
ildizmeva og„irligi, g
Takrorlanishlar bo„yicha
ildizmevaning shakarlilik
darajasi, %
I
II
III
IV
o„r.
I
II
III
IV
o„r.
I
II
III
IV
o„r.
170
ILOVA
DALA TAJRIBASI UCHUN HISOB-KITOB DAFTARI
1.
Asosiy (tajriba) ziroat (nav, reproduksiya).
2.
Tajriba o„tkazish manzili.
a) dala joylashgan joy (dala raqami, fermer ho„jaligi va b.q.);
b) daladagi almashlab ekish (tizimi, ekinlar navbatlanishi);
v) dalaning o„t bosganligi
g) so„nggi 3 yildagi ma‟lumotlar (ekilgan ziroatlar, berilgan o„g„itlar,
ularning me‟yorlari, ziroat hosili, s/ga).
3.
Ma‟muriy tuman.
4.
Viloyat
5.
Respublika
6.
Tajriba ilmiy rahbari.
7.
Tajriba ijrochisi.
Eslatma:
Dala tajribasi uchun hisob-kitob daftarida har bir tajriba bo„yicha u
qo„yilgan to hosil yig„ilgunicha bo„lgan davrdagi barcha ma‟lumotlar beriladi. Ular
siyoh (sharikli ruchka) bilan aniq qayd etiladi. Daftar laboratoriyada saqlanadi.
Dalada olib borilgan ishlar bayoni dastlab dala kundaligiga yoziladi. Hafta
so„nggida ularning barchasi hisob-kitob daftariga ko„chirilishi shart. Yil ohirida
tajriba ijrochisi tomonidan imzolanib, arhivga topshiriladi.
8.
Tajribani o„tkazish va u haqdagi ma‟lumotlar.
9.
Tuproq yuzasi, relefi. Qiyalik ekspozitsiyasi.
10.
Mikrorelef.
11.
Dala tuprog„i (tipi, mehanik tarkibi).
12.
Agrokimyoviy tavsifi.
Namuna olingan joy va
uning tavsifi
Gumus,
%
Azot,
%
P
2
O
5
P
2
O
5
ugleammoniy eritmada
1 kg tuproqda mg
%
13.
Tajriba dalasi tarihi
(plan).
Tarhda takrorlanishlar, variantlarning joylashishi, o„lchamlari atrofidagi sug„orish,
kollektor-zovur tizimlari, yo„llar va boshqalar ko„rsatiladi. Alohida tuproqlar tipi
tushirilgan tizim, dala atrofidagi ziroatlarning joylashishi chizilsa, maqsadga
muvofiq bo„ladi.
Eslatma:
171
Tarihda tajribadan chiqarilgan joylar, oldingi yillari ekilgan ekinlar shtrih
bilan ko„rsatiladi. Bir tarihga sig„masa, ularni alohida chizish zarur. Tarihda
reperlar (bog„lovchi qoziqlar) ko„rsatilishi kerak.
14.
Tajriba tizimi (variantlar va ularning tartib raqamlari).
Eslatma:
tajribaning batafsil tizimi va har bir variantning tavsifi, hususan
variantlar o„lchami va maydoni (umumiy va hisobli), takrorlanishlar soni va
boshqa qo„shimcha ma‟lumotlar beriladi.
15.
Dala ishlari kundaligi
Sana
Variant
raqami
Dala ishlari (qurollar,
moslamalar nomi, chuqurligi,
sarf va h.k.lar)
Ishlar
sifati
Mehnat sarfi
odam-
soat
traktor-soat
ot-soat
Eslatma:
kundalikka sanama-sana barcha tayyorgarlik va ishlari, o„g„itlar
sifati, ekish chuqurligi, barcha ishlar sifati yozib boriladi; laboratoriyalar tahlillari
ma‟lumotlari, turli kuzatuvlar va hisob-kitoblar qayd etiladi.
16.
Hosilni hisobga olish.
Takrorlanishlar
Variantlar
(raqam,
qisqacha nomi)
Variant bo„yicha hosil, kg
s/ga hisoblash
hisobli maydon
terim sanasi va
raqami
terim sanasi va
raqami
17.
Tajriba bo„yicha qo„shimcha ma‟lumotlar va kuzatuvlar.
Eslatma:
bunda ob-havodagi turli o„zgarishlar, tabiiy ofatlar va boshqa
hodisalar ko„rsatiladi; ularning ziroatlar o„sishi, rivojlanishi va hosiliga ta‟siri qayd
etiladi.
18.
Feneologik kuzatuvlar tartibi.
Yil____________tajriba
Variant takrorlanish
19.
Zahob sathini kuzatish.
Kuzatuv qudug„i____________________
Quvur
tepasi
bo„yicha
mutloq
(absolyut)
belgi
(yer
yuzasidan)____________________
Quvur balandligi__________________
O„simlik
raqami
Bosh poya uzunligi
CHinbarg
soni,
Birinchi
hosil shohi
paydo
bo„lgan
bo„g„in
Hosil shohlari soni,
dona
Hosil tugishi,
dona
1.VI 1.VI 1.VIII
1.VI 1.VIII 1.IH ko„sak ochilgani
172
Kuzatuv sanasi
Zahob sathi, yer
yuzasidan, sm
Zahob sathi-mutloq
(absolyut) belgi bo„yicha
Eslatma
20.
Tajriba british sharoiti bo„yicha hulosa.
Eslatma:
tajriba aprobatsiyalari, komissiya ko„rsatgan kamchiliklar, ilmiy
rahbar ko„rsatmalari beriladi. Barcha nuqsonlar shahslar ilmiy darajasi, bajargan
vazifasi, familiyasi, ismi ko„rsatilgan holda qayd etiladi.
173
Do'stlaringiz bilan baham: | 
