Chiqarish markazi

4.1-jadval 
60 sm.li egat oralig‘ida kultivatsiya chuqurligini o‘lchash natijalari 
Kuzatish 
sanasi 
O„lchashlar soni 
Reykalar
Egatdagi 
kultivatsiya 
kengligi, sm.
1 
2 
3 
Birinchi egat
Ikkinchi 
12 
18 
10 
35 
Birinchi 
4 
5 
3 
- 
Chuqurlik, sm. 
8 
13 
7 
35 
Ikkinchi egat
Ikkinchi 
11 
18 
10 
33 
Birinchi 
5 
4 
3 
- 
Chuqurlik, sm. 
6 
14 
7 
33 
Uchinchi egat va boshqalar 
Begona o„tlar har bir variantda quyidagi muddatlarda hisobga olinadi: erta 
bahorgi tirmalashgacha, dalaga ekish oldidan, ishlov berishgacha, har bir 
kultivatsiyadan avval va pahta terimidan oldin. 
Begona o„tlar holatini kuzatish uchun doimiy yoki muvaqqat maydonchalar 
belgilanadi. Ba‟zida bu maydonchalarda o„tlarning quruq vaznini aniqlash zarur 
bo„ladi. Maydonchalar yuzasi 1-2 m
2
va undan kattaroq bo„lishi kerak. Ular 
bo„lakning hisobli qismidan, bir tekislikdagi 5 yoki 10 joydan tanlanadi. 
Egat oralariga ishlov berish boshlanguncha begona o„tlar barcha 
maydonchalarda, kultivatsiyadan keyin g„o„zaning har bir qatoridagi himoya 
yo„lakchalarida hisobga olinada: Har bir kuzatuv maydonchasi g„o„zaning ikki 
qatorini qamrab olish darkor. 
Begona o„tlarni hisoblashda quyidagi turlarga ajratiladi: bir yillik va ko„p 
yillik, ildizpoyali, ildiz tugunakli. 
Variantlar orasidagi farqni aniqlash uchun o„tlar sanalibgina qolmay, 
ularning balandligi ham o„lchanadi, ehtiyotkorlik bilan yulib olinib, vaznini 
o„lchash uchun quritiladi. 

---

30 
5. CHIGITNI EKISHGA TAYYORLASH VA EKISH USULLARI 
BO‘YICHA TAJRIBALARNI O‘TKAZISH HUSUSIYATLARI 
Bo‘laklar o‘lchami va ularni joylashtirish. 
Chigitni ekish oldindan 
tayyorlash usullari, uning sifatini qiyosiy o„rganish, shuningdek, seyalkada ekish 
tehnologiyasi va ekish chqurligini o„rganish bo„yicha tajribalar uchun 4 egatli 
bo„lak etarli. Bu tajriba variantlar ko„pligi va ularning ba‟zilari uchun chigit 
miqdori cheklanganligi bilan izohlanadi. 
Tajribada zarur tup qalinligini ta‟minlaydigan bir tekis to„liq nihollar olinsa, 
himoya egatlari qoldirilmaydi. 
Ba‟zida ko„chat qalinligi mo„ljaldagidan 25 % kam bo„lishi mumkin. 
Bunday hollarda fenologik kuzatuvlar va hosil hisobi yonma-yon joylashgan 
egatlarning o„rtasida olib boriladi, chekka egatlar himoyaga qoldiriladi. 
Nihol olishga turli omillarning ta‟siri o„rganiladigan mahsus tajribalarda bir 
egatli variantlar qo„yilib, seyalkaning har bir soshnigi bilan alohida variantlar 
ekiladi. 
To„rt egatli variantlar takrorlanishi 4 marta, bir qatorliniki esa, 8 marta. 
Ekish oldidan markyorlab va variantlar bo„lib qo„yilgan dalada o„tkaziladi. 
Oldindan markyorlanmagan tekis dalaga mahsus tajribalar variantlarga 
taqqoslanadigan (nazorat) variant bilan juftlab joylashtiriladi. Bunda har bir variant 
2 ta soshnik bilan ekiladi va variantlar qatorli bo„ladi. 
Chigit qo„lda ekilganda hamma variant 4 egatdan kam bo„lmasligi, 200 uyali 
(50 uyadan 4 qator), takrorlanishi 4 marta bo„lishi shart. 
 
Nihollarni sanash. 
Ekish oldidan seyalkaning chigit tashlash imkoniyati 
hisobga olinadi.
Buning uchun seyalka tuproqli yo„lda 8-10m yurgiziladi har 
qatordan 25 uya-4 qatorda hajmi 100 ta uya olinadi va har bir uyadagi chigit soni 
alohida sanaladi. Har bir uyadagi chigit, har uyadagi o„rtacha chigit, hisob 
qatorlaridagi jami chigit va bir gektardagi chigit soni hisoblanadi. 
Paydo bo„lgan nihollar uyalar va hisob bo„lakchalari bo„yicha sanaladi. 
Uyalar bo„yicha hisoblash uchun nihollar paydo bo„lishidan avval har bir 
variantning 2 joyidan, dalaning-variantning yuqorisidan, o„rta va pastki qismidan 
bir hil masofa qoldirilib, maydoncha ajratiladi. Har variantda 200 uya bo„yicha 
hisob o„tkaziladi, ya‟ni 4 egatli variantda har bir maydonchada bir egatda 25 ta, bir 
egatli variantda 200 ta uya bo„lishi ta‟minlanishi kerak. Har bir uyadagi nihollar 
alohida sanaladi. 
Nihollar hisobi shuningdek, gektaridagi egatlar uzunligining 1/2000 qismini 
tashkil etuvchi bo„lakchalarda ham olib boriladi (60 sm. li egatda- 8,3 m, 90 
sm.lida- 5,5 m.). barcha bo„lakchalarda nihollar hisob qatorlarida bo„lak sanaladi. 

---

31 
Variant 
Chigitning 
Nihollarning paydo bo„lishi, ekishdan keyingi 
kuga nisbatan, % 
Tartib 
raqami 
Nomi 
Unuvchanli
k quvvati, 
% 
Laboratoriya 
unuvchan-
ligi, % 
Ekish 
me‟yori, 
kg/ga 
Uyalar soni, %
Uyadagi 
o„rtacha 
o„simliklar 
soni, dona 
Tup 
qalinligi, 
ming/ga 
Jami
O„simliksiz 
O„simlik bilan 
SHu jumladan 
1 
2 
3 
4 
Ildiz 
chirish 
Ekilmagan 
Chigit 
chirimagan 
Chigit 
quruq 
tuproqqa 
tushgan 
Elatma
: Bo„lakda nihollarni paydo bo„lishi chiziq yuqorisida o„simlik chiqqan uyalar, chiziq 
pastida uyada paydo bo„lgan nihollar soni (chigitning dalada unuvchanligi). 
Urug„pallasini yoyayotgan va undan kechroq chiqqanlari ham paydo bo„lgan 
o„simlik deb hisoblanadi. 
Nihollar hisobi ular ko„rina boshlaganidan keyin 1-2 kun oralatib olib 
boriladi, to„liq ko„chatlar paydo bo„lguncha qayta hisoblash davom ettiriladi. 
To„liq ko„chatlar olinganda o„simliklarning uyadagi taqsimlanishi 
hisoblanadi. O„simliksiz (%) nihollar yo„qligi sababi – ekilmagan, ildiz chirish, 
chirigan chigit, chigit quruq tuproqda) hamda 1, 2, 3, 4 va ko„proq niholli uyalar 
aniqlanadi. 
Bir uyadagi, hisob qatorlaridagi va 1 gektardagi o„simliklar soni hisoblab 
chiqiladi. Hisoblar dala daftariga jadval tizimida tushiriladi. Bo„lakchalar bo„yicha 
olib borilgan hisobiy qatorlar hisoblanganda 1 m
2
va 1ga dagi nihollar ko„rsatiladi. 
Chigitlarning daladagi unuvchanligini ekilgan miqdordi va olingan tup 
qalinligi bo„yicha shartli hisoblab chiqish mumkin.