Chiqarish markazi

6. AGROTEHNIK TAJRIBALARDAN PAHTA TOLASI TEHNOLOGIK 
KO‘RSATKICHLAR VA CHIGIT SIFATINI ANIQLASH UCHUN 
NAMUNALAR OLISH USLUBI 
Agrotehnik tajribalarda pahta tolasi tehnologik hossalari va chigit sifatini 
aniqlash uchun namunalar olish uslubiy o„rganilayotgan agrotehnik tadbir yoki 
omilning pahta hom ashyosida ro„y beradigan sifat ko„rsatkichlarini tavsiflashga 
hizmat qilish darkor. 
Shu sababli sinov uchun namunalar agrotehnik tajribalar variantining hisobli 
qismidan qo„ldami, mashinadami terilgan barcha pahta hom ashyosining har 
terimidagisidan olinadi. Sinov uchun mashinalar variantdan terilga pahta hom 
ashyosidan turli joyidan (16 dan kam emas), mashina terimida esa, mashinaning 
bunkerlaridan olinadi. Variantdan olinadigan namuna vazni 500 grammcha bo„lishi 
kerak, har bir siqimda tahminan 35 g bo„ladi. 
Bir ko„sakdagi pahtaning o„rtacha vaznini aniqlash uchun variantning hisobli 
qismidan, har terimdan avval ko„saklarni sanab, qog„ozdan tayyorlangan yorliqlar 
(etiketka) osilgan (50-100 dona) o„simliklardagi ochilgan jami ko„saklar pahtasi 
to„liq terib olinadi. Tahlil uchun har variantda 50-100 donadan ko„sak terib olinishi 
kerak. 

---

32 
Variantlar bo„yicha sifat ko„rsatkichlarning keskin o„zgarishi kutiladigan 
tajribalarda sinov uchun namunalar 3, 6, 9, va 12-hosil shohlarining (o„rta tolali 
navlarida) birinchi o„rinlaridan bevosita har bir terim oldindan yoki hosil 
bo„g„inlaridan (ingichka tolali g„o„za navlarida) yig„iladi. 
Pahta hom ashyosining batafsil tavsifi zarur bo„lgan dala tajribalarida sinov 
uchun namunalar tupning barcha joylaridan terib olinishi shart. Bunday namunalar 
o„simlikning hosilli har bir joyidan yorliqlar osilgan o„simliklardan 50-100 yoki 25 
tadan yahshi ochilgan ko„sakdan olinadi, 4 takrorlanishdan yig„ilganda har bir 
namunada 400-450 grammdan kam pahta bo„lmasligi kerak. Sinov uchun 
namunalar faqat hisob qatorlarida bir hil o„simliklarning hosil o„rinlaridan terib 
olinadi. Ular variantning o„rtacha tipik hisobiy qatorlaridagi qismidan hosili 
teriladigan o„simliklardan olinadi. Keyingi terimlarning har birida ham namunalar 
aynan shu o„simliklardan olinishi kerak. 
Agar navbatdagi terimda namuna olinadigan joyda ko„sak etilmagan bo„lsa, 
shu joylardagi ko„sak pahtasi kelgusi terimda qo„shib teriladi. 
Har bir tup bo„yicha har qaysi o„rindagi ko„sak pahtasi variantlar qaytariqlari 
bo„yicha alohida qopchalarga solinadi. 
Tupdagi hosilni navbat bilan bir laborant teradi va boshqasiga beradi, u esa 
pahta namunasini u hakdagi tegishli qaydlar uchun yozilgan qog„ozchali qopcha 
ichiga joylashtiradi. 
Hosil shohining 2, 3 va h.k. o„rinlaridagi navbatdagi ko„saklar pahtasidan 
oldingi o„rinda bo„liq ko„sak bo„lsagina terib olinadi. Agar oldingi o„rindagi 
ko„sak (tuguncha) to„kilgan bo„lsa, undan keyingi ko„sak pahtasi sinov uchun 
namunaga olinmaydi, chunki uning sifat ko„rsatkichlari o„simlik kuchli oziqlanishi 
hisobiga yuqori bo„ladi. 
Navbatdagi ko„sak pahtasi qopchaga solinayotganda belgi qo„yiladi. Bu ish 
variant bo„yicha tipik tupdan har bir hosil o„rnida qogozdan yorliq osilgan 50-100 
tup o„simlikdagi ko„sak pahtasi yig„ulguncha davom ettiriladi. Tupning chekka 
qimslaridan ko„sak pahtasini to„plab bo„lmaydi. Shuning uchun mavjud ko„saklar 
pahtasi terilishi ta‟minlanishi zarur.