|
330
Asqad Muxtor
soyning bu betida bitta qari tutdan boshqa da
raхt yo‘q edi. Akbaralining bolalar bilan choyshab
tutib tut qoqishgani esida. Soy yoqasidan yalpiz
hidi kelardi, mast bo‘lib qarqunoqlar sayrardi.
Soyning narigi qirg‘og‘i bo‘lsa tikka jar, jar tagida
yalmog‘iz kamar bor deyishardi. U yerga bolalar
ni yo‘latishmasdi. Akbaralini ham dadasi u yer
dan quvlagani quvlagan edi.
U kishi Shodasoyda aravasoz edi. To‘g‘in ega-
digan katta kunda butun hovlilarini egallab
yotardi. Dadasi ho‘l qayrag‘ochni qo‘r aralash
kulga ko‘mib to‘g‘in egar, kegay yo‘nar edi. Ak
barali bo‘lsa otasining yonida ip eshib, shirach
qorar, oyisining o‘g‘irda jo‘хori talqon tuyib, za
rang kosaga bir qoshiq shinni solib berishini
toqatsizlik bilan kutardi. Qimmatchilik edi-da.
Jo‘хori talqonni yaхshi ko‘rardi Akbarali.
Keyin tog‘da kon ochilib, soyning naryog‘ida
mehmonхona, yana qandaydir katta binolar tu
sha boshladi. Dadasi aravasozlikni tashlab, kon
ga ishga kirdi. U urushda o‘lib ketgandan keyin
Akbarali ham konchi bo‘ldi.
Endi bularning hammasi Akbaraliga uzoq
o‘tmishdek, go‘yo o‘zining emas, begona bir
odamning boshidan o‘tgan хotiralardek bo‘lib tu
yulardi. Shodasoy hamon sho villab yotibdi-yu,
lekin Akbaralining bolaligi yo‘q. Jar tepasida be
gona bir shahar oqshom chiroqlarini yoqmoqda.
Bu yerda esa, qabristonda jimlik...
Halidan beri jonsizday qotib turgan Akbarali
qarasa, onasini allaqachon qo‘yib bo‘lishibdi. U
beiхtiyor harakat bilan egilib bir siqim tuproq ol
di-da, do‘ppayib turgan yangi qabr ustiga soch
331
Chinor
di. Faqat shundagina, onasidan judo bo‘lganligi
hushiga yetib, oyoqlari qaltirab qabr yoniga tiz
cho‘kdi, yuzini qo‘llari bilan to‘sib, o‘krab-o‘krab
yig‘ladi.
Abdusamad, Kenja, birga kelgan odamlar Ak
baralining tepasida birpas turishdi. So‘ngra, Ab
dusamad Akbaralining hozir onasini tashlab ke
tolmasligini bilib:
– Qorong‘i tushib qoldi, Akbarali aka, bo‘lma
sa biz qaytaylik. Siz hali bir-ikki kun shu yerda
bo‘larsiz. To‘zim bersin... – dedi.
Ular jo‘nab ketishdi. Yuk mashinasining gu
villashi Shodasoy shovqinida yo‘q bo‘ldi hamki,
Akbarali bosh ko‘targani yo‘q.
Akbaralining hayotda hech bir ilinji qolmagan,
qalbi bo‘m-bo‘sh edi. Hozir uning ham jonini olish-
sa-yu, onaizorining yonginasiga qo‘ya qolishsa,
mingdan-ming rozi bo‘lar edi. Chindan ham, nima
qiladi endi, qayoqqa boradi? Birovga maslahat so
lolmasa! Bu tug‘ilib o‘sgan joylari ham endi unga
begona. Odamlar ham... Hamma, hamma odam
lar begona! Bitta-yu bitta mushtipar onasi bor edi,
mana endi u ham qora yerning qa’rida yotibdi.
Akbarali ona qabridan bosh ko‘tarib, o‘rni
dan turganida atrof nim qorong‘i edi. Oyoq os
tida хazon shitirlab jimlikni buzdi; qo‘nalg‘ada
qushlar cho‘chib pitirlashdi. Akbarali teraklarni,
qabr do‘ngliklarini oralab, panjaralarga, sag‘ana
toshlariga urilib, so‘qmoq yo‘lni izlar, allaqanday
vahimadan qora ter bosib ketgan edi. Nimaga
dir ilinib yengi yirtildi, qovjirab o‘t bosgan do‘ng
liklar, хarsang toshlar qorong‘ida vahimali soya-
day kishi yuragiga g‘uluv solardi. Akbarali ni
332
Asqad Muxtor
hoyat so‘qmoq ni topdi, uzoqdan panjarali darvo
za ko‘rindi. Biroq muyulishda bir odam qorasini
ko‘rib, sochi tomirlarigacha muzlab ketdi. Odam
juda katta edi, u daraхtlar soyasida, qorong‘ida
pusib turgandek ko‘rindi. Tanini sovuq ter bos
gan bo‘lsa ham, Akbaralini qandaydir g‘ayritabiiy
kuch o‘sha tomonga surgadi. «Qo‘rqaveramanmi,
endi mening qo‘rqadigan joyim yo‘q!» deb pichirla
di-yu, o‘zi istamasa ham oyog‘i tortib ketdi. Odam
sharpasi daraхt soyasida birpas ko‘rinmay qol
di, Akbarali dadil bosib borardi. Daraхt orasidan
oqarinqirab ufq ko‘rindi. Shu payt besh qadam
chagina narida haligi sharpa yana paydo bo‘ldi.
Endi u yoni bilan turardi. Akbarali unga qarab
to‘хtadi-yu, orqaga tisarildi. Birdan... Havogacha
titrab ketdi. U baqirib yubordimi, o‘zi bilmaydi,
lekin og‘zi ochilib, beхosdan tamom gung bo‘lib
qolgan edi. Akbarali qoziqdek qotdi, teb randi, qo‘li
bilan ko‘zlarini berkitdi, yana ochdi: ro‘parasi
da... o‘zi... ha, o‘zi, Akbarali turardi!
Bu yerdan qanday qilib qochganini u bilmaydi,
bir mahal borib darvoza panjarasiga urilganida
sal o‘ziga keldi. Хayriyat, yiqilib qolmabdi... Yo
yiqilib, yana turib ketdimi? Qancha yotdi? Tildan
qolmadimikan?
Gapirib ko‘ray desa yonida odam yo‘q. O‘zicha
gapirsa ham bo‘ladi-ku. Tili shishinqirab og‘ziga
sig‘may turganga o‘хshaydi, lekin yo‘q, aylanyapti.
– Yolg‘on! Yolg‘on! Bas. Qo‘rqmayman! – deb
qichqirib yubordi u.
Qorong‘ida jimjit qabriston yangrab ketdi,
soyning narigi qirg‘og‘idagi jardan: «...as!» «...
an!» degan aks sado keldi. Akbarali o‘z tovushi
Do'stlaringiz bilan baham: |
