Chet tilini o‘qitishda axborot kommunikatsion texnologiyalarning ahamiyati va o‘rni tillar kafedrasi – 2021

Кириш 

---

CHET TILINI O‘QITISHDA AXBOROT KOMMUNIKATSION 
TEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI VA O‘RNI
 
Tillar kafedrasi – 2021 
||150||
 
 
Мавзунинг долзарблиги.
Мумтоз лирикани ўқитишнинг ўзига хос 
жиҳатлари бор. ХХ асргача бўлган ўзбек адабиётида шеърият асосий, етакчи 
адабий тур бўлганлиги туфайли адабий таълимда ҳам ўрганиладиган мумтоз 
намуналарнинг катта қисмини лирик асарлар ташкил этади. Мумтоз жанрларни 
ўрганишда, аввало, ўқитувчининг ўзида 
арузий тафаккур
шаклланган бўлиши 
керак. Бу эса ўқувчиларда бу зарурий кўникмани шакллантиришнинг асоси 
эканлиги ойдай равшан. Негаки ўқитувчи ўзида бор нарса беради, шогирдида 
шакллантиради.
Арузий тафаккур – мумтоз адабиётимизда яратилган асарларга хос вазн 
ва қофия қолипларига риоя қилиш, ритмика (оҳанг)ни ҳис этиш, қатъий 
йўсинда шаклланган образлар тизими, улар ўртасидаги муносабатлар, бу 
образлар атрофида гуруҳланган поэтик воситалар ҳамда тил хусусиятларини 
англаш, рамзлар ва мажозлар билан фикрлаш демакдир. Арузий тафаккур 
шакллангандагина ўқитувчининг ўзи мумтоз адабиётни, мумтоз лирикани 
тушунади ва тушунтира олади.
Дастурларга киритилган шеърларга назар ташласак, асосан асрлар 
давомида классик шоирлар томонидан кенг қўлланган жанрлардан намуналар 
ўрганилиши назарда тутилганлигига гувоҳ бўламиз. Охирги дастурга кўра 
қуйидаги лирик жанрлар ўрганишга тавсия этилган:
Амалда бўлган охирги икки дастурга кўра 5-синфда Бобур рубоийлари, 6-
синфда Аваз Ўтар ғазаллари, 7-синфда Турдининг “Тор кўнгуллик беклар” 
ғазали, Увайсий ғазал ва чистонлари, 8-синфда Лутфий ғазаллари ва туюқлари, 
Алишер Навоий ғазал ва қитъалари
, 
Нодира шеърлари, 9-синфда Бобур ғазал, 
рубоий, қитъалари; Огаҳий ғазаллари, туюқ, тарих, тарафайн, қитъалари ва 
ҳоказолар. Кўринадики, тўққизта лирик тур жанри ўрганилиши белгилаб 
қўйилган. Шунингдек, мазкур жанрлар ҳамда мураббаъ, мухаммас ва мусаддас 
олдинги дастурларга кўра умумтаълим мактаблари дарсликларига киритилган 
эди. Адабий таълим амалиёти бугунги кунда ҳар бир жанрнинг ўқитилиши 
юзасидан аниқ амалий тажрибаларда тасдиғини топган, илмий асосланган 
методик тавсияларга муҳтожлиги барчага аён бир ҳақиқат. Шу маънода 
мактабда лирик асарларни ўрганишнинг ўзига хослигини таҳлил қилиш малака 
иши мавзусининг долзарблигини белгилайди.