Человеческий капитал мира

Ижтимоий ва меҳнат муносабатларида ва Шарқ мутафаккирлари таълимотида меҳнат фаолиятининг ўрни

• Темур тузуклари.
• “Темур тузуклари” давлатни бошқаришнинг 12 та қоидалари баёни билан бошланади.

Темур ўз авлодларига шундай васият қилган: “Мана шу қоидалар уларнинг хулқ-атворида ҳам, давлатни бошқаришда ҳам йўл-йўриқ бўлиб хизмат қилсин, токи мен ўзларига қолдирадиган давлатни сақлаб қолсинлар”. Темур тузукларида 12 та тамойил белгилаб берилган бўлиб, у қуйидаги тамойилларга амал қилган:

1. Ҳукмдор фақат ўзи ҳукмрон бўлиши керак, яъни ҳеч ким унга раҳбарлик қилмаслиги керак.

2. Aдолатни ҳурмат қилиш, шунингдек, ҳукмдор бузилмас ва фазилатли биринчи вазир (вазир)ни сайлаши керак

3. Буйруқ ва тақиқлар қатъийликни талаб қилади. Ҳукмдор шундай қарорлар қабул қилиши керакки, уларни ҳеч ким уни ўзгартира олмаслиги керак.

4. Ҳукмдор ўз қарорида қатъий бўлиши керак.

5. Хукумдорнинг қандай буйруқлари бўлишидан қатъи назар, уларнинг дарҳол бажарилиши керак. Ҳеч бир субъект уларнинг бажарилишини тўхтатадиган даражада кучли ва дадил бўла олмайди, ҳатто бу буйруқлар даҳшатли оқибатларга олиб келиши мумкиндек туюлса ҳам.

6. Хавфсизлик ҳукмдорларнинг давлат ишларида бошқаларга таянмасликларини ва бошқарув жиловини нотўғри қўлларга топширмасликларини талаб қилади.

7. Бировнинг насиҳат ва истакларини эътиборсиз қолдирмаслиги,

8. Давлат ишларида ҳеч кимнинг хулқ-атвори ва нутқига амал қилмаслиги керак.

9. Ҳукмдор ҳокимиятига ҳурмат тобе ва қўшинлар қалбида шундай мустаҳкам ўтирмоғи керакки, ҳеч ким ҳукмронга қарши бўла олмасин.

10. Хукумдо нима қилса ҳам, унинг ўзи бир марта ва бир умрга берилган буйруқларга қатъий риоя қилиши керак, чунки қатъийлик ҳукмдор учун энг катта кучдир.

11. Ҳукуматда фармонларни эълон қилар экан, хукумдор кимнидир шерик қилиб олишдан эҳтиёт бўлиши, ҳукуматдаги ўртоқни қабул қилмаслиги керак.

12. Яна бир муҳим еҳтиёт чораси, уни ўраб турганларни таниб, доимо улардан еҳтиёт бўлишдир. Aмир Темур вазирлар ва бошқа амалдорларнинг ахлоқий ва меҳнат сифатларига катта еътибор берган. Улардан енг аввало меҳнацеварлик ва юксак қалбни, нозик ва кириб борувчи ақлни, тажриба ва халқ орасида яшаш одатини талаб қилди. Кодексда қонунларни бузган, ваколатни суиистеъмол қилган, ўз меҳнат мажбуриятларини бажармаган барча шахсларни жазолаш муҳимлиги таъкидланди. Aйниқса, меҳнат интизомини бузувчиларга нисбатан қаттиққўл еди. Меҳнаткаш ва мансабдор шахсларни маънавий ва моддий рағбатлантириш қоидалари ҳам белгилаб берилган..