Человеческий капитал мира

“Халқаро меҳнат бозори ва миграция”

Лектор: Омонуллохон Мидхадович Ахмедов

Бакалав коди:	IER
Таълим шакли :	Кундузги, кечки
Семестр:	4
Кредлар сони:	3

1 мавзу. “Меҳнат ва унинг жамият тараққиётидаги ўрни”.

Мавзу режаси

1. Меҳнатга илмий қарашлар тизими

2. Тарихий манбаларда меҳнат ва инсон фаолияти ҳақидаги қарашларнинг ривожланиши

3. Меҳнат фаолиятининг ижтимоий-меҳнат муносабатлари ва Шарқ мутафаккирлари таълимотида тутган ўрни

4. Ўзбекистонда тадбиркорликни ривожлантириш анъаналарининг шаклланиши

Меҳнат ҳақидаги илмий қарашлар тизими

• Меҳнат – инсоннинг муайян эҳтиёжларини қондира оладиган ва ўзига керак бўладиган моддий ёки маънавий неъматларни ишлаб чиқариш (яратиш) бўйича онгли, мақсадли ва таъқиқланмаган фаолиятидир. Бозор муносабатларининг илк кўринишлари пайдо бўлиши натижасида натурал хўжалик юритиш тизимида амал қилган иқтисодий ғоялар ва меҳнатга оид қарашлар ҳам янгича маъно-мазмун касб эта бошлади. Мазкур жараёнлар асосан XVI асрда Европада меркантилизм таълимотининг вужудга келиши билан боғлиқ. Ушбу мактаб мафкурачилари У.Стаффорд, Г.Скаруффи, Б.Диванзетти ва Т.Маннлар бойлик тўплаш, олтин, кумуш ва қимматбаҳо буюмларга эгалик қилиш ғоясини илгари суриб, давлатнинг бойлиги уларнинг миқдори билан белгиланади, унга меҳнат орқали эришилади, дея таъкидлашган.
• Классик иқтисодий мактабнинг вужудга келиши англиялик олим Вилям Петти (1623-1687) номи билан боғлиқдир. XVII асрга келиб Англияда мануфактуранинг ривожланиши натижасида меҳнат муносабатларининг янгича талқини вужудга келди. Бу вақтда «ёлланма меҳнат», «ёлланма ишчи кучи» тушунчалари муомалага киритилиб, ушбу атамалар асосан ерлари тортиб олинган ва мануфактурага жалб қилинган деҳқон ҳамда ҳунармандларга нисбатан ишлатилган. В.Петти меҳнат эксплуатациясини ёқлаб, иш ҳақини чеклаш ва ишчиларга минимум иш ҳақи тўлаш ғоясини илгари сурди. У ишчи кучини эмас, балки меҳнатни товар ҳисоблаб, меҳнат бойликнинг отаси, ниҳоятда фаол тамойилдир, ер эса унинг онасидир, дея таъкидлаган. Петти меҳнатни таҳлил қилиб, ҳар бир аниқ меҳнат аниқ нарсани, истеъмол қийматини яратади, дейди. У меҳнатнинг табиий баҳоси иш ҳақидир ва унинг энг юқори баҳоси ишчилар ҳаёти учун зарур бўлган маблағлар миқдоридан иборат, деб тушунтиради ҳамда ҳар бир хизматчи яшаш, меҳнат қилиш ва кўпайиш учун керакли нарсани олса бас, деган хулосага келади. В.Петти таълимотида инсон ва меҳнат омилига нисбатан қуйи даражали қараш мавжуд эди.