Человеческий капитал мира

“Халқаро меҳнат бозори ва миграция”

Лектор: Омонуллохон Мидхадович Ахмедов

Бакалавриат коди:	IER
Ўқув шакли:	Кундузги, кечки
Семестр:	4
Кредитлар сони:	3

6- мавзу. “Меҳнат бозорида давлатнинг иш билан бандлилик сиёсати”

• Мавзу режаси:
• 1. Давлатнинг меҳнат бозоридаги роли
• 2. Давлатнинг иш билан бандлилик сиёсати
• 3. Меҳнат бозорининг инфратузилмаси
• 4. Аҳолини ишга жойлаштириш тизимида давлат ва хусусий тизимларда шерикчиликнинг роли

Давлатнинг меҳнат бозоридаги роли

• Жаҳонда риволанишнинг саноат босқичига ўтилиши билан меҳнат бозорининг шаклланиши жадаллашди. Бу давлатнинг меҳнат бозоридаги ролига аниқлик киритиш иқтисодчи олимлар тадқиқотининг асосий мавзусига айланишига сабаб бўлди.
• 1758 йилда француз иқтисодчиси Ж.К. Гурне физиократлар мактабининг ассамблеясида эълон қилган «Laissez faire, laissez passer» (“Нима қилмоқчи бўлсалар ҳам рухсат беринг, қаёққа бормоқчи бўлсалар ҳам рухсат беринг”) шиори, яъни иқтисодий эркинликка, рақобатли бозор хўжалиги йўлидаги тўсиқларни олиб ташлашга даъвати классик иқтисодий назария асосчиси А.Смитнинг “бозорнинг илғанмайдиган қўли” ғоясига асос бўлди.
• Бироқ ХХ асрнинг 30-йилларида АҚШдаги “буюк турғунлик” бозор иқтисодиёти механизмлари ҳамма нарсани тартибга солишга қодир эмаслигини яққол намойиш қилди. Ўша пайтларда Ж.Кейнснинг бозор талаб ва таклифни мутаносиблаштира олмаслиги, шунинг учун бу жараёнларга давлатнинг инвестиция фаолиятини кенгайтириш, иш билан тўла бандликка интилиш, аҳолининг кенг қатламлари томонидан талабни ошириш учун даромадни қайта тақсимлаш ва ижтимоий хусусиятга эга бошқа чоралар орқали аралашиши шарт эканлиги ҳақидаги фикрлари иқтисодий назарияда янги саҳифа очди.
• ХХ асрнинг иккинчи ярмида Ғарбдаги ривожланган давлатларда асосини “ўрта қатлам” (аҳолининг 60-70%) ташкил этадиган, кичик ва ўрта тадбиркорлар, менежерлар, муҳандис-техник ходимлар, хизматчилар, юқори малакали ишчилардан иборат замонавий ижтимоий таркиб шаклланди. Худди шу пайтда ушбу мамлакатларда бозорни давлат томонидан тартибга солишни такомиллаштиришга йўналтирилган янги тузилмалар – давлатнинг иш билан бандлик сиёсатини амалга оширишга даъват этилган янги вазирликлар, идоралар ва хизматлар, меҳнат бозорини тадқиқ этиш марказлари ташкил топди. Натижада давланинг меҳнат бозорини тартибга солиши кенг кўламлилик ва доимийлик тусини олди.