Chekli kalibrlar yordamida silliq slindrsimon yuzalar o`lchamlarini nazorat qilish. Ishning maqsadi

Kalibrlarning dopusklari. Kalibrlarning dopusk maydonlarini joylashishi va quyidagi belgilanishi 7-rasmda keltirilgan: d (D) – detalning nominal o`lchami; d<sub>min</sub> (D<sub>min</sub>) – detalning eng kichik chegaraviy o`lchami; d_max (D_max) – detalning eng kata chegaraviy o`lchami; T – o`lchamning dopuski.

GOST 24853 – 81 bo`yicha silliq kalibrlarni tayyorlash uchun quyidagi dopusklar o`rnatilgan: N – teshiklar uchun kalibrni tayyorlashga dopusk (o`lchash yuzasi sferik shaklda bo`lgan kalibrlardan tashqari); N_S – teshiklar uchun mo`ljallangan o`lchash yuzasi sferik shaklda bo`lgan kalibrlarni tayyorlashga dopusk; N<sub>1</sub> – vallar uchun mo`ljallangan kalibrlarni tayyorlashga dopusk; N_R – skobalarni nazorat qilish uchun mo`ljallangan kalibrlarni tayyorlashga dopusk; Z – teshik uchun o`tuvchi kalibrni tayyorlash dopuski maydoni markazining detalning eng kichik chegaraviy o`lchamiga nisbatan og’ishi; Z<sub>1</sub> – val uchun o`tuvchi kalibrni tayyorlash dopuski maydoni markazining detalning eng katta chegaraviy o`lchamiga nisbatan og’ishi va boshqalar.

Ishlash vaqtida eyiluvchi o`tuvchi kalibrlar uchun, tayyorlash dopuskidan tashqari, eyilish dopuski ham tayinlanadi.

Belgilab o`tish kerakki, eyilishga dopusk maydoni kalibrning eyilishi mumkin bo`lgan o`rtacha qiymatini ko`rsatadi.

Barcha o`tuvchi kalibrlar uchun N (N_S) va N₁ dopusk maydonlari mahsulot dopuskining ichiga siljitiladi: Z kalibr probkalar uchun va Z₁ kalibr skobalar uchun.

Nominal o`lchami 180 mm dan yuqori o`tmovchi kalibrlar uchun dopusk maydoni ham detalning dopusk maydoni ichiga siljitiladi:  kalibr probka uchun va ₁ – kalibr skoba uchun. Bunda xavfsiz zona hosil qilinadi va 180 mmdan yuqori o`lchamli teshik va vallarni kalibrda o`lchash xatoligini kompensatsiyalanadi. 180 mmgacha bo`lgan o`tmovchi kalibrlar dopusk maydonlari probkalar uchun yuqori chetlanishga nisbatan va skobalar uchun pastki chetlanishga nisbatan simmetrik joylashadi, ya`ni  = 0 va ₁ = 0.

8–rasmda nostandart kalibrlar konstruktsiyalarining sxemalari keltirilgan. 8.a– rasmda berilgan shakl profilini tekshirish uchun mo`ljallangan kalibrning sxemasi keltirilgan. Normal kalibr 1 ikki oraliqli kalibr-probka 2 bilan birgalikda qo`llaniladi. 8.b–rasmda detal 1 va kalibr 2 orasidagi tirqish S ni tekshirish varianti ko`rsatilgan. 8.v–rasmda detal 1 ning chuqurligini aniqlash uchun qo`llaniladigan maxsus strelkali kalibrning sxemasi berilgan. 8.g–rasmda yorug’lik bilan tirqish S malta kresti kalibri bilan tekshirish ko`rsatilgan. 8.d–rasmda perpendikulyarlikni shup yordamida tekshiradigan kalibr ko`rsatilgan.



7–rasm. Nominal o`lchami 180 mm gacha bo`lgan yuzalar uchun kalibrlar dopusklarining joylashish sxemasi: a – teshiklar uchun IT6 – IT8; b - teshiklar uchun IT9 – IT17; v – vallar uchun IT6-IT8; g – vallar uchun IT9-IT17

8–rasm. Nostandart kalibrlar konstruktsiya-larining sxemalari.