Byudjet tashkilotlarida byudjet hisobi

5-mavzu: Hujjatlashtirish va inventarizatsiya
1.
Hujjatlar va hujjatlashtirish haqida tushuncha.
2.
Buxgalteriya hisobida hujjatlarining roli va ahamiyati. 
3.
Buxgalteriya hujjatlarining turlari, ularni turkumlash, hujjatlarning rekvizitlari. Hujjatlar 
rasmiylashtirishda qo‘yiladigan talablar, xo‘jalik muomalalarini dastlabki va yig‘ma 
hujjatlada aks ettirish tartibi. 
4.
Xujjatlar aylanish jarayoni; Inventarizatsiya to‘g‘risida tushuncha, uning ahamiyati va 
turlari. Inventarizatsiya natijalarini buxgalteriya hisobi schyotlarida aks ettirilishi.
5.
“Inventarizatsiyani tashkil etish va o‘tkazish” nomli 19-son buxgalteriya hisobi milliy 
standartiga muvofiq sub’ektlarda inventarizatsiya o‘tkazishning umumiy qoidalari; 
6.
Mol-mulkning ayrim turlari va moliyaviy majburiyatlarni inventarlashni o‘tkazish 
qoidalari, inventarizatsiya bo‘yicha solishtirish qaydnomalarini tuzish, inventarizatsiya 
tafovutlarini tartibga solish tartibi va inventarizatsiya natijalarini rasmiylashtirish. 
Hujjatlar va ular haqida tushuncha 
 
Buxgalteriya hisobi uslubi elementlaridan biri hujjatlashtirish bo’lib, uning ahamiyati 
xo’jalikni yuritishda, boshqaruvni oqilona tashkil etishda, shuningdek hisob ishlarini yuritish 
oldiga qo’yilgan vazifa hamda talablarga javob berishda zaruriydir. 
Hujjatlar O’zbekiston Respublikasi statistika tashkiloti ishlab chiqqan va tasdiqlagan 
maxsus blankalarga ro’y bergan yoki sodir etilishi kerak bo’lgan xo’jalik jarayonlarini hamma 
rekvizitlarni aks ettirilgan holda tuziladi. Bundan tashqari korxona maxsuslashtirib ishlab 
chiqqan blanka shakllari ham qo’llaniladi, ushbu hollarda ishlab chiqilgan blankalar shakli 
moliya tashkilotlari tomonidan tasdiqlanishi kerak. 
Blankalarni eskirganlarini, hamda andozaga javob bermaydigan shakllarini ishlatish 
ta’kiklanadi. 
Hozirgi davrda korxonalar o’z buxgalteriya hisobini yuritishda zamonaviy texnika 
vositalaridan keng foydalanmoqdalar. Bunda korxonalarga birlamchi hujjatlarni hamma 

---

45 
standartlar talabiga rioya etgan holda, hisoblash texnikalari orqali ishlab chiqarishga ruxsat 
etilgan. 
O’zbekiston Respublikasi o’rnatgan qonunchiligida belgilangan hollarda ba’zi 
hujjatlar qat’iy hisobda olib boriladi. Bunday blankalardan foydalanish va ular asosida hisob 
yuritish tartibi hamda ulardan foydalanuvchi korxonalar doirasi moliya vazirligi va tegishli 
boshqarmalari tomonidan belgilanadi.
Qat’iy hisobda turgan blankalar o’rnatilgan tartibda tartib raqami bilan belgilanadi, 
albatta korxona muhri, ma’sul xodimi imzo bilan ham tasdiqlanishi zarur. 
Blankalarga ma’lumotlar aks ettirilish ahamiyati shundaki, avvalambor xo’jalik 
jarayoni isbotini bersa, ikkinchidan mulkchilik saqlanishini ta’minlaydi va yana korxona ichki 
boshqaruvi uchun hamda yuqori boshqaruvi, audit nazorati, tekshiruvi uchun ham xizmat 
qiladi. hujjatdagi ma’lumotlardan foydalanib korxona, muassasalar, tashkilotlar faoliyati 
o’rganiladi, tahlil qilinadi, baho beriladi va tegishli xulosalar chiqarilib ular asosida chora-
tadbirlari belgilanadi, tegishli qonun qoidalar qabul qilinadi va hayotga tadbiq etiladi.