Byudjet hisobi va nazorati

Buxgalteriya rasmiylashtiruvchi hujjatlar
, deb buxgalteriya xodimlari tomonidan 
hisob yozuvlarini tayyorlash hamda ularni yengillashtirish, qisqartirish va 
soddalashtirish uchun yaratilgan hujjatlarga aytiladi. Bularga taqsimlovchi, hisob - 
kitoblar (masalan, kalkulyatsiya), turli tuman buxgalteriya ma’lumotlari va shu 
kabilar kiradi. 
Buxgalteriya rasmiylashtiruv hujjatlariga misol sifatida asbob - uskunalarni saqlash 
va ishlatish xarajatlari, umumishlab chiqarish xarajatlarini taqsimlash vedomostini 
keltirish mumkin. Bu vedomostlarni tuzish uchun kerak bo‘lgan ma’lumotlar 

---

83 
tegishli hujjatlar bilan tasdiqlangan xarajatlarni aks ettiruvchi «Umumishlab 
chiqarish xarajatlari» schyotidan olinadi. 
Buxgalteriya ma’lumotnomalari ma’lum summani bir schyotdan boshqa schyotga 
o‘tkazish kerak bo‘lganda schyotni yopishni rasmiylashtirish, hisob yozuvlarida, 
yo‘l qo‘yilgan xatoni to‘g‘irlash xollarida va hokazolarda tuziladi. Bunga bo‘lgan 
ehtiyoj juda ko‘p uchraydi, shuning uchun shunga o‘xshash ma’lumotlarni tuzish 
buxgalteriya amaliyotida juda keng tarqalgan. 
Buxgalteriya rasmiylashtiruvchi hujjatlarining turlaridan biri amalga oshirilgan 
muomalalar 
bo‘yicha 
schyotlar 
korrespondentsiyasi 
mazkur 
muomalani 
rasmiylashtirilgan asosiy hujjatning bosma ish qog‘ozi (blanki)ning shu maqsad 
uchun maxsus ajratilgan joyida yoki boshqa usul bilan ko‘rsatiladi. 
Buxgalteriya rasmiylashtiruv hujjatlari mustaqil ahamiyatga ega bo‘lmaydi. Ulardan 
faqat tegishli boshqa isbotlovchi hujjatlar bilan birgalikdagina foydalanish mumkin. 
Ular hisobda hisob yozuvlarini osonlashtiruvchi va tayyorlovchi texnikaviy vosita 
hisoblanib, ko‘makchi ahamiyatga egadir. 
Aralash (kombinatsiyalashtirilgan) hujjatlar
deb, bir nechta hujjatlar turining, 
ya’ni farmoyish va isbotlovchi, isbotlovchi va buxgalteriya rasmiylashtiruv 
hujjatlarining belgilarini birga qo‘shib olib boradigan hujjatlarga aytiladi. 
Ular bir vaqtning o‘zida ham mazkur muomalani bajarish to‘g‘risida farmoyish, 
ham uning bajarilganligi haqida dalolat beruvchi (isbotlovchi) hujjat sifatida xizmat 
qilib, ushbu muomalaning bajarilganligini qayd qiladi va shu bilan birga ularni 
schyotilarda aks ettirish tartibi haqida ko‘rsatmalar beradi. 
Aralash hujjatlarga misol sifatida bo‘nak (avans) hisobotini keltirish mumkin. U 
hisobdor shaxs tomonidan olingan bo‘nakdan qilingan xarajatlarni ko‘rsatish uchun 
tuziladi. Bu xarajatlarning ro‘yxati ularni tasdiqlovchi hujjatlar ko‘rsatilgan xolda 
hisobdor shaxs tomonidan bo‘nak hisobotining orqa tomonida keltiriladi. 
Hisobotning yuz tomonida har xil ma’lumotlar - hisobdor shaxsning ismi, sharifi, 
unga berilgan summa va hokazo keltiriladi. Zarur bo‘lgan hollarda shu betning 
o‘zida buxgalteriya xodimi tomonidan alohida ajratilgan joyda xarajatlar qanday 
schyotlarda aks ettirilishi kerakligi ham ko‘srsatiladi. 

---

84 
Bo‘nak hisobotida muomalaning mazmuni va buxgalteriya yozuvi haqidagi 
ma’lumotlarning mavjudligi uni aralash hujjati sifatida tafsiyalaydi. Chunki unda 
isbotlovchi hujjat va buxgalteriya rasmiylashtiruv hujjatlarining belgilari 
birlashtirilgandir. 
Aralash hujjatlar tarkibiga shuningdek materiallarni chetga yoki qayta ishlovga 
berib yuborish haqidagi nakladnayalar, materiallarni ombordan berish uchun 
talabnomalar, kassa kirim va chiqim orderlari va boshqalar ham kiritiladi. 
Bir hujjat bir nechta hujjatlar turining belgilarini birga olib borish katta ahamiyatga 
egadir. U hisobdagi hujjatlashtirishni yaqqollashtiradi, hujjatlarni ishlashda ulardan 
foydalanish soddalashtiradi va engillashtiradi va provardida hisob bosma ish 
qog‘ozlariga sarflarni qisqartiradi. Zamonaviy buxgalteriya amaliyotida aralash 
hujjatlardan foydalanish ayniqsa keng tarqalgan. 
Tuzilish navbatiga qarab hujjatlar