Буюк Дедактика

Типография санъати мисолида. 5. Типография санъатини кашф этган Иоганн Фауст: мен шундай усулни топдимки, бу усул билан ишлаб, бир киши саккиз кунда, одатда, ўн тажрибани мирза бир йил давомида ёзганидан хам кўпроқ хат кўчира олади, китоблар жуда чиройли ёзилади, хамма нусхаларидаги хатнинг шакли бир хил бўлади, дастлабки нусхасида йўл қўйилган хатолар тузатилса, кейинги нусхаларида мутлақо хато бўлмайди, деб хар жойда гапираверганида, менингча, одамлар унинг сўзларидан кулган бўлур эдилар. Унинг ваъдасига ким хам ишонар эди? Бу жумбоқ бўлиб ёки, ҳеч бўлмаганда, фойдасиз қуруқ мақтаниш бўлиб туюлмасмиди? Лекин ҳозирги даврда ҳатто болалар ҳам бунинг мутлақо тўғри эканлигига ишонадилар.
Парохнинг ижтиро қилиниши. 6. Мис қурол-яроғларни ихтиро қилган Б а р тол Шварц ўқ ёй отувчи мерганларга мурожаат қилиб, «Сизларнинг ўқ ёйиларингиз, отадиган қуролларингиз, сизларнинг палахмон (сопқон)ларингиз жуда кучсиз. Мен сизларга шундай қурол бераманки, у ҳеч бир қўл кучи сарф қилмасдан, балки фатқат учкун-аланга (олов) ёрдамида тош ва темирни ирғитибгина қолмасдан, балки ўзоқда хам отади, мўлжалга аниқ бориб тегади, кўпрок шикаст етказади, ларзага келтиради, вайрон этади»,— деганда эди, тингловчилар уни мазах қилиб кулмасмиди? Одамлар янги ва синаб кўрилмаган нарсани одатда, мужиза, ҳақиқатга тўғри келмайди деб ҳисоблайдилар.
Ёзув санъати 7. Америкада яшаган ибтидоий одамлар бир киши ўз фикрини ўзоқдаги бошқа бир кишига, у билан гаплашмасдан туриб ёки биров орқали айтиб юбормасдан туриб, балки бир парча қоғоз юбориш орқали маълум қилиши мумкинлигини, албатта хаёлга ҳам келтирмас эдилар. Бизда ҳатто эси жуда паст одамлар хам бунинг мумкин эканини тушунадилар. Хамма жойда ва ҳамма вақт мутлако шундай бўлади.
Бир вақтлар айрим нарсаларнинг жуда қийин бўлиб туюлганига ҳозирги ёшлар ажабланиб куладилар. Шунингдек, мукаммал ўқитиш тизимининг қашф этилиши ҳамда қаттиқ танқидга сабаб бўлади. 8. Бизнинг ўқитиш усулини такомиллаштириш соҳасидаги бу янгилигимиз ҳам қаттик танқидга сабаб бўлишини тушуниб турибмиз, хатто унча-мунча танкид эшитдик ҳам. Хусусан мавжуд мактаблар, китоблар ва ўқитиш усулининг камчиликларини таъна қилаётган, қандайдир ҳозиргача ҳеч кўрилмаган, ақлга асло тўғри келмайдиган нарсаларни ваъда қилаётган кишилар топилиб қолганидан баъзи бировлар ҳайрон бўлиб жаҳл қилмоқда.