|
Diqqat - Maktabgacha yoshdagi yosh quyidagilar bilan tavsiflanadi:
- diqqatning beqarorligi;
- ob'ektga diqqatni jamlashning mumkin emasligi;
- bir nechta ob'ekt mavjud bo'lsa, e'tiborni tarqatish imkoniyati.
- Ushbu bosqichdagi asosiy vazifa konsentratsiya va barqarorlikni tarbiyalashdir. Kichkintoylarda diqqatning namoyon bo'lishining o'ziga xos xususiyati ob'ektga bo'lgan qiziqishdir va ko'pchilik bolalar 5 dan 7 minutgacha diqqatni jamlashlari mumkin. Qiziqish susayishi bilan, diqqat markazida yo'qoladi.
- Muhim: Kichkintoy bilan ishlashda, ota-onalar diqqatni diqqat bilan jalb qilishlari va uzoq vaqt davomida kuzatilgan ob'ektlar bilan bog'liq yorqin hissiy tajribalar bilan ushlab turishlari mumkin. Bu yangi o'yinchoq, rangli rasm, musiqiy hamrohlik, kattalar kuylagan bolalar qo'shig'i bo'lishi mumkin.
- Diqqatning tarqalishi yaxshilanmoqda, maktabgacha tarbiyachi endi tashqi narsalar bilan chalg'imaydi va masalani oxiriga etkazadi. Bu eng muhim narsa: diqqatning o'zboshimchalik shakllanishi boshlanadi, garchi majburiy harakatlar asosiy bo'lib qolmoqda.
- Ushbu asrda diqqatning barcha xususiyatlarini shakllantirishga yordam beradigan yangi faoliyat turlari (ijodiy, o'quv, mehnat) faol rivojlanmoqda.
- Asosiy vazifalar - qoidalarni bajarish bilan bog'liq harakatlarning o'zboshimchaligini, shuningdek eshitish, vizual, diqqat vositalarining turlarini rivojlantirish.
- Muhim:diqqat buzilishining oldini olish uchun (chalg'itish, diqqatni tortib olish), uy vazifasi paytida, kattalar tez natijalarga erishishga harakat qilib, bolani haddan tashqari og'ir ishlarga jalb qilmasligi kerak.
Diqqat Diqqat shaxsning yo’nalishida to’plangan jarayon sifatida ishlaydi. Keng ma'noda bu so’z asosida ehtiyoj, qiziqish, qarash, ideal kabi tarkibiy qismlar mavjud.Diqqat psixik jarayonlar tuzilishida koTsatiigan omillardan hosil qilingan hodisa sifatidagina qatnashmay, balki u shaxsning boshqa xususiyatlariga munosabatda tayanch xususiy at sifatida qatnashadi. Diqqat va ziyraklikning pedagogik takt(odob)ning shakllanishidagi psixologik shart-sharoit ekanligi bunga misolbo’ladi.I.V.Straxov ’’Diqqat va nutq” muammosi bo’yicha tadqiqot ishlarini olib borgan. U nutq shakllari va iunksiyalarini hamda tasviriy faoliyatni tahlil qiladi. U o’quvchilarda sport gimnastikasi darslarini psixologik tahlil qiladi va o’rganadi.Muallifhing ta’kidlashicha, diqqatni nutqiy boshqarish quyidagi omillarda. ya’ni predmetni nomlashda, yoki maqsadli harakatlarga to’plashda, faoliyatni rejalashtirishda diqqatni ilgarilab ketish aktJarida, qidirish faoliyatlarida, diqqatni ko’chish jarayonining verbalizasiyasida4 diqqatni nazorat qilish funksiyasiniaktivlashtirishda, ziyraklikning aks etishida va uning axloqiy psixologik ahamiyatida namoyon bo’ladi.Diqqat va butun faoliyat jarayonini boshqarish nutqning ichki va tashqi turiariorqali amalga oshiriladi. Shuningdek, bu boshqarishda muallif fikricha, integral(yuqoridagi ikki nutq oraliqidagi) nutq ishtirok etadi. В ulami tadqiq qilish shuniko’rsatadiki, grafik harakatlami amalga oshirish aqliy - nutqiy jarayonlar ulami anglash va yo’naltirish bilan birga boradi.Shunday qilib, diqqatni boshqarish va uni tarbiyalash, o’quvchilarda rivojlantirish masalasi I.V.Straxov tomonidan atroflicha o’rganilgan.Psixolog N.V.Kuzminaning fikricha, o’qituvchilaming dars davomidaberilayotg3n bilimini qanchalik o’zlashtirishi unda asosiy va yetakchi rolni diqqato’ynaydi. Shuning uchun ham ta'lim - tarbiya jarayonida hammadan avval tarbiyachio’quvchining diqqatini torta bilish uning asosiy maqsadi bo’iishi kerak. Bu esa o’tilgan materialni o’quvchi puxta bilishni talab qiladi. Bundan kelib chiqadiki,diqqatning tarbiyalanishi va shakllanishi ham vujudga keladi. F.N.Gonobolin,M.R.Rahmonova D.B.Elkonin, V.V.Repkin va boshqa qator tadqiqotchilartomonidan ta'lim va tarbiya jarayonida o’quvchilarda diqqatning namoyon bo’iishi,kechishi, rivojlanishining o’ziga xos xossalari, individualligi kabi jihatlari o’rganilgan. Diqqatning salbiy jihatlaridan biri parishonxotirlikdir. Parishonxotirlikdiqqatni uzoq vaqt davomida biron ishga layoqatsizlikda diqqatning osongina va teztez bo’linib turishida namoyon bo’iishi mumkin.Parishonxotirlikning bu ko’rinishiko’pincha ish qobiliyati susayib ketishining va xulq-atvordagi uyushmaganlikning sabablaridan biri hisoblanadi.Parishonxotirlikning sabablari har xildir. Parishonxotirlik shaxsning barqaror xislati sifatida ixtiyoriy diqqatning sustligi ko’rsatkichi hisoblanadi va noto’g’ri tarbiya natijasi(bolaning erkalatib yuborilishi, jazolanmasdan qolishi, taassurotlaming har xilligiga odatlanish va boshqalar) bo’iishi mumkin. Bu xildagi parishonxotirlikka qarshi awalo shaxsda irodaviy sifatlami shakllantirish yo’li bilan kurash olib borish kerak. Parishonxotiriikni bola salomatligining yaxshi emasligi, nerv tizimining Tekshirish savollari 1. Diqqat nima? 2. Diqqatning nerv-fiziologik xususiyatlari qanday? 3. Yosh bolalarda diqqat rivojlanishi qanday boladi? 4. Diqqat turlari qanday? Adaboyotlar G'oziyev “umumiy psixologiya”, google.uz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
