Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

Statistik kuzatish materiallarini tekshirish usullari
 
 
Tashqi 
nazorat
 
Mantiqiy 
tekshirish
 
Arifmetik 
tekshirish 
 
 

---

 
20 
Mantiqiy  tekshirish  deyilganda  statistik  ma`lumotlarni  mazmunini 
tekshirish tushuniladi. Bunda rekvizitlarga berilgan javoblar ko`zdan kechiriladi 
va ularda qarama-qarshiliklar bor-yo`qligini aniqlanadi.  
Arifmetik  tekshirish  deb  o`zaro  bog’liq  bo`lgan  ma`lumotlarni  son 
(raqam)  jihatdan  tekshirishga  aytiladi.  Masalan,  savdo  bazasidan  yil 
boshlanishidagi  tovar  qoldig’iga  yil  davomida  qabul  qilingan  tovar  qiymati 
qo`shilsa, yil davomida jo`natilgan mahsulot qiymati kelib chiqadi. Agar bunday 
balans  kelib  chiqmasa,  demak,  ma`lumotlarda  qandaydir  xatoga  yo`l  qo`yilgan 
bo`ladi.  
Statistik  kuzatish  materiallarini  tekshirish  va  qabul  qilish  davomida  ikki 
tipdagi  xatolar  aniqlanishi  mumkin:  qayd  qilishdagi  xatolar  va  reprezentativ 
(vakolatli)  xato.  Qayd  qilishdagi  xatolar  o`z  navbatida  tasodifiy  va  muntazam 
xatolarga  bo`linadi.  Muntazam  xatolar  ham  ikki  turda  bo`lishi  mumkin:  bila 
turib yo`l qo`yilgan xatolar va bilmasdan yo`l qo`yilgan xatolar (9-chizma).