Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti



Download 3,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/208
Sana31.12.2021
Hajmi3,01 Mb.
#228090
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   208
Bog'liq
Statistika

Reprezentativ  xato  deb  bosh  to`plam  bilan  tanlama  to`plam  natijalari 
o`rtasidagi  tafovutga  aytiladi.  Bu  xato  faqat  tanlama  kuzatishga  xosdir.  U  ham 
tasodifiy  va  muntazam  xatolarga  bo`linadi.  Tasodifiy  xato  tanlama  kuzatish 
mohiyatidan  kelib  chiqadi  va ikki  yoqlama  yo`nalishga  egadir.  Muntazam  xato 
odatda  bir  yo`nalishda  bo`lib,  tanlab  olish  printsiplarini  qo`pol  ravishda  buzish 
natijasida yuzaga chiqadi.  
 
Qisqacha xulosalar 
Statistik  kuzatish  statistik  tekshirishning  birinchi  bosqichidir.  U  tasviriy 
statistikaning  asosi,  ommaviy  hodisa  va  jarayonlarni  o`rganishning  eng  muhim 
va  mas`uliyatli  davri  hisoblanadi,  chunki  tekshirishning  pirovard  natijasi 
avvalom  bor  kuzatish  jarayonida  to`plangan  ma`lumotlarga  bog’liq.  Aniqlik, 
to`lalik  va  taqqoslamalik  statistik  kuzatishning  asosiy  ilmiy  printsiplari  va 
qonunidir.  Statistik  kuzatish  hisobdan,  oddiy  bir  predmetli  kuzatishdan  ko`p 
jihatlari  bilan  farq  qiladi.  Statistik  kuzatish  har  doim  ommaviy  xarakterga  ega, 
uning ob`ekti bo`lib ommaviy hodisa va jarayonlar xizmat qiladi. Hisob esa har 
bir  hodisani  qayd  etadi,  u  yakkalantirish,  yolg’izlantirish  xarakteriga  ega. 
YOlg’iz hodisa hisob va bir predmetli kuzatishning ob`ekti hisoblanadi. Statistik 
kuzatish  hisobni,  oddiy  bevosita  kuzatishni  o`z  ichiga  oladi,  chunki  ayrim 
hodisalarni qayd qilish yo`li bilan ularning to`plami haqida ma`lumotlar olinadi. 
Bu holda ayrim hodisa statistik kuzatish ob`ektining birligi hisoblanadi. Statistik 
kuzatish  qator  dasturiy-uslubiy  va  tashkiliy  masalalarni  ilmiy  asosda  echishni 
talab qiladi. U haqqoniy  ma`lumotlar etkazib berishi uchun kuzatish ob`ekti va 
birligi  to`g’ri  aniqlanishi,  chegaralanishi,  uning  dasturi,  hujjati  (statistik 
formulyari)  va  yo`riqnomasi  to`g’ri  tuzilishi,  vaqti  va  joyi  to`g’ri  belgilanishi 
kerak.  Boshqa  masalalar,  chunonchi  kuzatish  usuli  va  turi,  shakli,  yo`llari  va 
hokazolar ham ilmiy asosda echilishi lozim. To`g’ri, ilmiy asosda deganda zikr 
etilgan  masalalarni  echish  jarayonida  kuzatilayotgan  hodisalarning  mohiyatiga 
ichki  bog’lanishlariga,  rivojlanish  qonun  va  qonuniyatlariga  tayanish  zarurligi 
nazarda  tutiladi.  Ma`lumki,  ular  tegishli  nazariy  fanlar  predmeti  hisoblanadi, 
masalan  iqtisodiy  hodisalar  mohiyatini,  ularning  muhim  xususiyatlarini,  ichki 
bog’lanishlarini,  rivojlanish  qonuniyatlarini  yoritish  iqtisodiy  nazariya  va 
boshqa iqtisodiy fanlar predmetidir. Tarixiy manbalar asosida u yoki bu davrga 
tegishli  buyumlar,  ularning  xususiyatlari  va  o`zaro  bog’lanishlarini  aniqlash, 


 
22 
turli  joylarda  izlanishlar  o`tkazib,  har  xil  buyumlar  yoki  ularning  parchalarini 
topish, topilmalarning xususiyatlarini aniqlash va modullar yasash va hokazolar 
- bularning hammasi arxeologiya fanining predmeti hisoblanadi. Bunday nazariy 
ta`limotlarni bilmasdan, ularga tayanmasdan statistik kuzatish ob`ekti va birligi, 
uning  dasturini  muvaffaqiyatli  aniqlash  va  boshqa  uslubiy  va  tashkiliy 
masalalarni salgina bo`lsada to`g’ri echish mumkin emas. 
Statistik  kuzatish  uch  bosqichga  ega:  1)  kuzatishni  tayyorlash;  2)  uni 
amalga oshirish; 3) kuzatish materiallarini qabul qilish. Ular o`zaro bog’langan 
bo`lib,  ma`lum  masalalarni  echadi.  Hamma  bosqichlarda  kuzatish  natijasida 
to`planadigan  ma`lumotlarning  haqqoniyligini  ta`minlovchi  tadbir-choralar 
amalga  oshirilishi  kerak.  Agarda  birinchi  bosqichda  echimlar  qabul  qilish 
jarayonida  nazariy  adekvatlikni  ta`minlash  tadbir-choralari  ko`rilsa,  ikkinchi 
bosqichda  ularga  qat`iy  rioya  qilish  ustidan  uzluksiz  nazorat  olib  boriladi, 
uchinchi  bosqichda  esa  kuzatish  materiallarini  har  taraflama  tekshirish  yo`li 
bilan  ulardagi  xatolar  aniqlanadi  va  bartaraf  etish  tadbir  -  choralari  amalga 
oshiriladi. 
 


 
23 

Download 3,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   208




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish