Buxoro muxandislik texnologiya instituti kimyoviy va oziq-ovqat texnologiyasi fakulteti noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi kafedrasi

Izotermik usul bilan erish sistemasini o‘rganishda tadqiqot eritmalarini doimiy haroratda aralashtirish yo‘li bilan aralashmalarda kerakli miqdorda qattiq fazalarning saqlanishi bilan tadqiqot termostatda joylashgan aralashtirgich ta’minlangan, parabolsimon kolbada o‘tkazildi. Bunda harorat termoregulyatorlar va kontaktli termometrda ±0,10C aniqlikda tutib turildi. Uch marta katta sistemani o‘rganishda qattiq fazani Skreynemakers qoldiqlari usuli bilan aniqlandi. Sistemada o‘rganilgan erishning izotermik diagrammalari tengtomonli va to‘rtta to‘g‘ri burchakli va uchburchakda qurilgan. Eritmalarning konsentratsiyasi massaviy va ion ekvivalentli foizlarda ifoda etilgan.

Erish sistemasining politermasi vizual-politermik usul bilan o‘rganildi. Berilgan usulning mohiyati bir tekis sovitishda birinchi kristallar hosil bo‘lish haroratini vizual kuzatish yoki sekin qizdirganda oxirgi kristallarning yo‘qolishi va eritmalarni uzluksiz aralashtirish xulosasiga kelinadi. Probirka erishni aniqlash uchun xizmat qiladi. U probka bilan yopilgan bo‘lib, undan platinali yoki shishali aralashtirgich o‘tgan bo‘lib, shuningdek 0,10C gacha bo‘lingan termometr bor. Bir tekis sovitish uchun sovutiladigan aralashmada bo‘lgan probirkani ichki probirka - muftada joylashtiriladi. Qizdirish shuningdek mufta orqali amalga oshiriladi. Sovutish dyuarov idishlarida suyuq azot yoki quruq muz bilan o‘tkaziladi.

Birinchi analiz sifatida vizual-politermik usul egri erishni beradi, sistematik tarzda komponentdagi aralashmalar tarkibini o‘zgartirib politermik qirqimlar olinadi. Politermik qirqimlar va ikki marta ko‘p sistemalarda berilganlarga asosan o‘rganiladigan sistemalarning erish diagrammasi quriladi. Bunday vaziyatda egri birgalikdagi kristallanishdagi tugun nuqtalarning yo‘nalishlari aniqlanadi. Grafik interpolyatsiya yo‘li bilan politermik qirqimlardan izotermik nuqtalarning tarkibi, shuningdek, haroratlari va ikki fazadagi egri chiziqlar tarkibidagi kristallanishi aniqlanadi.

O‘rganilgan erish sistemalaridagi politermik diagrammalarning qurilishi to‘g‘ri burchakli uchburchak holida o‘tkazilgan. Politermik diagrammalarda izotermalar har 50C da interpolyatsiya qirqimlar asosida qurilgan. Tarkibni o‘rnatish va erishning polimetrik egri proeksiyasini tuzish bilan kristallanish haroratlarini shartli nonvariant nuqtasi o‘tkazildi.