Buxoro muxandislik texnologiya instituni

 
  2.5-jadval 
Turli sorbentlarning qiyosiy tavsifi 
№ 
Sorbent 
Zaharlilig
i 
1 kg 
narxi, 
AQSH 
dollarid
a 
Qayta 
foydalanis
h usuli 
O`rami
, kg 
Yutis
h 
vaqti 
Suvni 
tozalash
, % 
300
0
C da 
barqarorli
k 
Sorbsiyalas
h xossasi, 
kg neftni kg 
sorbentga 
1 
PITSORB, 
Kanada 
Zararsiz 
7 
Yoqish / 
ko`mish 
22, p/e 
qop 
 
 
Noturg`un 
4 
2 
TURBO-
SORB, 
Fransiya, AJ 
“TSN” 
Zararsiz 
5.8 
365
0
C da 
yoqish 
30, p/e 
qop 
 
 
Noturg`un 
3.6 
3 
PAUER-
SORB, 
Fransiya, AJ 
“TSN” 
 
 
Siqish 
O`ram 
 
 
Noturg`un 
 
4 
BTI – 1 
Zararsiz 
7 
Yoqish 
15, p/e 
qop 
 
 
Noturg`un 
 
5 
IMP-3 
Zararsiz 
 
Qayta 
tiklash va 
yoqish 
10-15 
rulon 
 
 
110
0
C 
gacha 
turg`un 
 
6 
STRG 
Zararsiz 
17 
Qayta 
tiklash va 
yoqish 
 p/e 
qop 
xom 
ashyo 
10 
sek 
100 
Turg`un 
55 

---

65 
 
bilan 
7 
Praynsorb, 
AQSH 
Zararsiz 
25 
Qayta 
tiklash va 
yoqish 
p/e qop 
5 daq 
99.5 
110
0
C 
gacha 
turg`un 
27 
8 
Spillawfy+Bio
-W 
Zararsiz 
210 
qutisi 
To`liq 
sarflanadi 
Quti 
10-20 
sutka 
100 
50
0
C 
gacha 
turg`un 
 
 
       Deparafinlash  jarayoni  seolit  CaA  ning  molekulyar  –  elakli  ta`siriga 
asoslangan  bo`lib,  u  molekulalarning  kritik  diametrlari  4.9  A
0
  (0.49  nm)  bo`lgan 
barcha  n-parafinlarni  adsorbsiyalaydi,  aromatik  va  izoparafin  uglevodorodlar 
sorbsiyalash  bo`shlig`iga  seolit  CaA  ning  kirish  oynalari  orqali  o`ta  olmaydi  va 
unga yutilmaydi. 
       Past  normal  paraffin  uglevodorodlari  adsorbsiyalanganda  adsorbsiyalash 
bo`shlig`ining to`liq hajmi to`ladi. Normal paraffin molekulasida uglerod atomlari 
sonining  oshishi  bilan  seolit  CaA  ning  bitta  bo`shlig`ida  adsorbsiyalanayotgan 
molekulalar  soni  kamayadi.  25
0
C  da  C
4
H
10
  molekulalarining  bitta  bo`shliqqa 
to`g`ri  keladigan  maksimal  soni  5  ni,  n-C
10
H
22
  niki  faqat  2  ni  tashkil  qiladi. 
Uglerod atomlarining soni 15 dan ko`p bo`lgan yuqori molekulyar parafinlar uchun 
esa 
1 
ga 
yaqinlashadi. 
Haroratning 
oshishi 
bilan 
bitta 
bo`shliqqa 
adsorbsiyalanadigan uglevodorodlar atomlar soni kamayadi (5.2-rasm). 
 
 
2.4-rasm.  Seolitning  bitta  bo`shlig`iga  to`yinganda  normal  paraffin 
uglevodorodlar  molekulalar  soni  n  ning  uglevodorod  molekulasidagi  uglerod 
atomlar soni n ga bog`liqligi. 

---

66 
 
      Mahalliy  AI-80  avtomobil  benzinining  sifatlarini  yaxshilash  uchun 
dearomatlash (silikagel KSK) va deparafinlash (seolit CaA) jarayonlarida selektiv 
sorbentlarni  tanlashni  amalga  oshirdik,  chunki  hozirgi  zamon  neft  xomashyosi 
yuqori  parafinli  va  yuqori  qovushqoqlidir  va  undan  olinadigan  mahsulotlar  ham 
xuddi  shunday  bo`ladi.  Bundan  tashqari  neft  mahsulotlarining  Yevropa 
standartlariga to`g`ri kelishi uchun aromatik uglevodorodlar miqdorini kamaytirish 
zarur.